man pangan ngě, dahi nini-n-ta, ikoet-ikoet lo e koloe-koloe, djoempa kam ras nini-n-ta anak Tarigan mergana, radja Poestima, Datoek Roembija Gande, pěrpěkěn-pěkěn salah oekoem, pěrbělo tandang sinoewan."

E,

E, lawěs ngě anak radja sahaloeren, ikoet-ikoetnam, lajo koloe-koloe. djoempam' toehoe ras anak Tarigan mĕrgana, radja Poestima, Datoek Roembija Gande, pěrpěkěn-pěkěn salah oekoem pěrbělo tandang sinoewan.

„Enda sẽndah rěh djoekoet' mbělin man pangan. Děkah koe pimai, měntji pe la 'nggo 'nggarang arah těroehkoe, koeliki pe la 'nggo kabang arah bobokoe." Akoe pe, i-pan ngě akoe natekoe nini. I-soeroeh kěmpoendoe akoe 'ndai koedjenda, kěmpoendoe siběroe Tijang Manik, ngijan-ngijani kajoe těnggolan. I-ban rās kami dje ĕnggo empat berngi, ĕnggo matah nakan man pangan, enggom' koerang pola man iněmen, la nai līt oewis man baban, la nai līt goele man pangan."

„E, di bage kin kepe, soekati djena beras, baba sada toeldak. La nai me matah makan pangan, la nai me koerang goele pangan, la nai me koerang pola iněměn, la nai me koerang oewis man baban."

E, lawěs mě anak radja Toeding si noe Poerba, djoempa ras anak radja taněh Sahaloeren si dibĕroe, ma ija si tandān. „Ah koedja ng' kam enda bibi?" nina. 'Ndahi nini. Měsoewi akap nande i roemah; mindo tambar atekoe man nini, nini Datoek Roembija Gande, ĕrpěkěn pěkěn salah oekoem, ĕrbělo tandang sinoewan."

Koetěra i-akap nandeta persoewina i roemah bibi?" - ,Ngalah dagingna e kěrina, mamá," nina; i-pěrkoewankěn la nai běloeh ngalowi."

E, i-tabasina ageng bangkar. Enggo: „sémboeri koe ringring nandeta" nina; enggo me kari akapna malem bibi."

E, moelih si dibĕroe koe roemah, i-sěmboerina ringring nandena, enggo nandena měgěgěh.

„Idja ngě djoempa goeroe 'ndai mělaga měsinting ame! lěbe koe-akap kam seh 'ndai koebas pěkěn-pěkěn ninindoe Datoek Roembija Gande, enggo kam seh koe roemah." Lebe, toehoe nande" nina. „Lit akoe 'ndai djoempa djělma, la ija roewis, la ija ěrboelang, la ija ěrbadjoe, ěrkampil pe lang, ĕrpiso pe lang. Koetoekas kalak adōn, lompat ngě ndai atekoe la nai 'ndai tĕrlompatkěn akoe; ém si měrekěn tambar e nandé!" nina. Di bage kěpe ame, legilah koe roemah; bana kam la 'rtoekoer natekoe. Baba oewis e, baba badjoema, baba boelangna, baba pisona, baba kampilna." E, legina. Djoempa ija: koe roemah nina nande, mama."

„Koega ningkoe koe roemah bibi, di kalak la 'rkampil ngě, di la 'rpiso, di la 'rboelang, di la 'rbadjoe. Lit ngě kalak man něhěněn. Enda, ĕrgondje pe akoe lang; koetěra ningkoe nijar kěsain?" „Koe baba 'ndai boelang mama," nina, „koe-baba badjoendoe, koe-baba gondjendoe 'nina, koe-baba tjabinndoe, koe-baba ng' kampilndoe, koebaba pisondoe." E, koe roemah mě anak radja Toeding si noe Poerba. Sěh i roemah i-pěpoekoelna.

"

"

E, sěh mě empat boelan, e djělma so begoe 'ndoebe si ngijan-ngijani kajoe těnggolan 'ndoebe, těrgelar sibĕroe Tijang Manik: „Ah.” I-dahina ninina. Datoek Roembija Gande. „Nini!"Nini!" „Kai amé?" nina. Kai amé?" nina. „Kai deba boelawan djělma manoesija?" -Pegaga toebing, sanga-sanga toebang" nina,,,sanggar singawan man sapōen, padang man oewaken, taboe-taboe man oesahen. Enggo, man kadendoe boelawan amé djelma manoesija?" nina. -- Ndekah mě kěmpoendoe nini! la nai rěh koe běna kajoe těnggolan." —, Di ém' képe amé! kap erilah bělo saloengsoeng pitoe-ng-kěbabah, maka koe-soeroeh i-ĕmbahkěn koeliki mangki angki " E, doeng bělo pitoe ng kěbabah, bělo saloengsoeng, i soeroehna i-ěmbahkěn koeliki si mangki-angki E, kabang koeliki koe sahaloeren, tjiněp koeliki idatas tandoek. E, 'ndarat mě anak radja sahaloeren, i-běntěrna koeliki mangki angki, 'ndaboeh koeliki koetĕroeh, salih djadi koetjing sijam Kijam koetjing koe roemah. E, di koendoel radja i děgěs-děgesna, di měděm radja, i-koewitina. „A, di bagenda koetjing labo ĕsah ěrkoetjing" nate radja. I-pěkpěk radja koetjing sijam, salih djadi bijang.

E, di man radja, i-dilatina pinggan perpangān, i tjěkoehna koedin pĕrdakaněn „Di bagenda ng' bijang, la ĕsah ĕrbijang' nate radja. I-pěkpěk radja bjang salih djadi bernawet simboelan. Kijam běrnawět koetĕroeh. E, ĕrboeroe m' bijang si pitoe, pěrboeroewi běrnawět simboelan. E, ngikoet mě si dilaki si diběroe, ngikoet mě bijang, ngikoet mě nipe. Kijam běrnawět simboelan koe kěrangěn. Limboer Raja, djoempam ras kajoe tenggolan, nangkih bernawět simboelan, něngkih nipe, nangkih bijang, nangkih dilaki, nangkih dibĕroe, salih djadi goetoel kajoe ténggolan.

„O, mama," nina sibĕroe Tijang Manik, „enda koe-akap soesoer pe la nai dorěk, nangkih pe la nai bantji," nina siběroe Tijang Manik.

E, tande mě empat berngi, la reh koe roemah anak radja si noe Poerba, si dibĕroe ras si dilaki. E, daram-daram mě kemběrahěn Toeding si noe Poerba, i-paloe mě gendang, i-pasang bědil, i-doedoe ngě kělewět koeta, lalap la djoempa. I-baba gendang koe kěrangěn Limboer Kaja, i-pasang bědil.

Koedja ngě kam ena ĕrbědil ĕrgendang nande," nina anak radja Toeding si noe Poerba. Kam man daraměn ras kela me" nina. Kami endam djenda ras kelandoe amé" nina; „soesoer la nai bantji nangkih pe la nai dorěk; enggo salih djadi goetoel kajoe těnggolan enda," nina. To m' gělah koe roemah ras si maloe gendang ena ras si maba bědil ena kerina.",La nai goenana akoe koe roemah amé," nina, „di la kam koe roemah ras kela. Ise dahinkoe koe roemah?" — „Énggo, kami la nai dorěk. Di", "ola la koe roemah anakkoe""" „na tendoe," ",,ras kelangkoe,""" „natendoe, legi sekali nari goeroe si ĕrbahan ambat toewah ndoebe." E, i-legina goeroe koe taněh poelo Tjimtjiměn. E rěh mě goeroe Pakpak Pertandang pitoe si daliněn si ĕrtjikěntjikěnkěn toengkat mangalekat, si ĕrsoenting-soentingkěn pěrminakan ambat toewah na bolon, si 'rkadang-kadangkěn poestaka na djati.

„Kai kěsikěl kěmbĕrahĕn?" bagem' nina goeroe. Kai pe seja goeroenami. Anak si dilaki si di-běroe si ni- oge kam oewarima 'ndoebe, idah kam, di anak si dilaki 'ndoebe mintěr 'ndoebe mamboer perdalinna; běĕritana mate pe la līt, běritana 'nggěloeh pe lang. Bagem! lah 'nggěloeh anak si dibĕroe a natekoe. Di līt anak dibĕroe līt ngě anak dilaki natekoe. Em' koe serěhkěn, goeroenami. Enggo rěh anak dilaki 'ndai. Enggo ija lawěs ras kela, nina djadi goetoel-goetoel kajoe těnggolan itengah kerangěn Limboer Radja." ,Em' kap kata oewari koe-oge 'ndoebe," nina goeroe; anakndoe si dilaki kela nindoe. E, 'ndoebe pe: lampas kal ngě sěrěhkěn anak si dibĕroe ningkoe, lampas kal i-pěmpo anak si dilaki ningkoe; kata-ng-koe la i-pake kam kembĕrahěn. Enggo, de goenana kīn i-akap kam, i-baba pe bantji ng'ija koe roemah," nina. „Anakndoe si dilaki ĕrijakap kam pĕlepar dingding. Di pěntjarinna pagi, s-ada oewari ija pagi ĕrlandja," nina „līt ngě serpi man alōnkenndoe," nina, „līt ngě pagi sira, līt nge pagi bělo, līt nge pagi gamběr, lit nge pagi 'mbako. Anakndoe, si dibĕroe e, ĕrpagi-pagi i-běnakenna 'mbajoe, karaběn dorěk mě najangisa; de soempit pagi bajoena”, nina, „ĕrpagipagi běnaïna," nina, „karaběn dorěk mě ngisisa; de noetoe ja pagi," nina, sada berngi ija noetoe doeng beras těloe toemba; sada běrngi ij pagi ĕrsěrka, doeng mě běnang těloeh poeloeh. Di goenana kin bage i-akap kam kěmbĕrahěn, bantji si-légi koe kěrangěn," nina. „Akoe, la nai koe-akap goenana mīn, goeroenami. Anakkoe si dibĕroe man kandoe-kandoe ngke noetoe koe lěsoeng, man teman-temankoe 'ndjoe djoeng koeran koe lajo, man arōnkoe koe djoema natekoe. Anak si dilaki e, de běn oewari, koe-dilo i oempe oempe toere; rěh ja koe roemah," nina „koe-kimbangi amak 'mběntar, koe oekat nakanna natekoe, koe-doedoerkěn pěrboerihěnna; de enggo ja ělah man, koe kapoeri bělo pangānna natekoe.” Enggo, di bage kěpe natendoe, kěmbĕrahěn," nina, „akoe, la nai ngasoep akoe; e moelih m' akoe," nina goeroe, ngoelihi ama-ng-koe, ina-ng-koe koe taněh Poelo Tjimtjiměn." „Ola kam lěbe moelih goeroenami," nina. „Di bagé nari kīn ngěntja bantji natendoe, bagemlah gija légi koe roemah kela-ng-koe 'ndai ras anakkoe 'ndai." „Seja kelandoe, anakndoe e, kěmbirahěn," bagem'kap ningkoe. „Di e, e; légi koe roemah goeroenami." „E, boewat kampil 'mbělin," Lina; „boewat oewis toedoeng toedoeng," nina goeroe; „boewat benang teng," nina „'mboembōen sangkěp ĕrpoeloeng; i-boewat amak silambar, lawěs kita koe kěrangěn.

E, sěh i kĕrangen, djoempa ras kajoe tenggolan, i-antari kajoe nina. I-oge ěmpakna, měhoeli čmpak kajoe I-kěrět sibar gědang, i-tadingkěn 'mboembōen ibas bens na, i-baloet kajoe koe roemah. Sěh i roemah i-pěngkah djadi gana nina. E, enggo doeng i-pěngkah nina. „Di lit manoek, kěmbĕrahěn,” nina goeroe, i-gělěh manoek," nina, „měgara; i-boewat atena, i-boewat ĕrakna, i boewat poesoehna, i-boewat bahing, boewat sira kiboel i-boewat latjina. Em' gelarna dalang-dalangen Em i-běreken, i panna; i-boewat pola toelak poerba djati, djatikěn kita ĕrtoewah bajak. I-běre miněm ija aloe ikoer kitang.

„Enggo, enda kemběrahěn, anakndoe si dilaki enda, em gelarna: „„si Toewan Adji Doenda Katekoetan, ,,anakndoe si dibĕroe enda": „si Beroe Poewang Tampe Radja Běnewasěn,""",,'ntěrem kap kakandoe," nina, „'ntěrěm agindoe, 'ntěsem anak-běroendoe, 'ntěrěm ngě seninandoe, entěrem giněmgěmndoe. Apai kal pagi nipindoe goeloet," nina, apai kal pagi entah līt bahan-bahaněn oe kalak, anakndoe si dilaki enda tahoe ngoelakken bahan-bahanen noe kalak; ĕntah līt pagi měsěnggět boerawan, anakndoe si diběroe e pagi tahoe man pěralěng těndi.

VERTALING.

Er bestaat van ouds een verhaal van goeroe's, de Goeroe Pakpak Pértandang 1), die met hun zevenen reisden, bij zich dragende den staf mangalekat, het potje met de toovermedicijn ambat toewah na bolon en het oorspronkelijke wichelboek. 2)

1) Zie over Goeroe Pakpak Pertandang en de beteekenis van den naam iets naders Meded. N. Z. G. Dl. 47, 2de st. pag. 149 e. v.

2) In 't oorspronkelijke is telkens een ander woord voor,,dragen" gebezigd, naar de verschillende wijze waarop die voorwerpen gedragen worden.

Ertjikentjikenken = dragen bij wijze van staf;

ersoenting-soentingken, dragen als soenting.

De Mal. beteekenis van soenting is bekend. Hier heeft men te denken aan het dragen aan een punt van den hoofddoek, en wel zooals deze door de Timoer-Bataks gedragen wordt, nl. met afhangende punten.

erkadang-kadangken is, dragen over den schouder, nl. zooals men een lossen doek (oewis kadang-kadangen) draagt. De poestaka nl. wordt gewoonlijk in een soort buidel meegenomen.

Wat de namen der drie attributen van den toovenaar betreft, het volgende: toengkat mangalekat is wel eenvoudig te vertalen met, tooverstaf". 't Kar. mangalekat (ook wel mangaleka en malekat) is natuurlijk eene verhaspeling van het Tob. woord. Of men hierbij aan het Ar. (Mal.) woord voor, engel" heeft te denken, weet ik niet. Ik maak hier opmerkzaam op het Atj. woord malakat, dat tooversteen," ,,wondersteen" beteekent (Dr. Sn. Hurgr. Atjèhers II, pag. 140).

Perminakan beteekent taalkundig natuurlijk, plaats voor de olie'. Deze,,olie" is dan de ambat toewah na bolon, het groot (beroemd) zegenaanbrengend (d. i. kroostverwekkend) middel.

In een opstel van den Heer J. H. Neumann in de Meded. vh N. Z. G. (Dl. 47, 3de St.) wordt een verhaal medegedeeld omtrent den oorsprong der perminakan 1). De naam, aldaar aan die olie" gegeven: minak djadīn meratah 'mbentar, d.i. blauw-witte

1) Dit vertoont hier en daar eenige gelijkenis met een door mij in bovengen. Meded. Dl. 47. 2de st. gegeven verhaal, dat als inleiding op 't verhaal van Doenda Katekoetan kan beschouwd worden,

Zij gingen [eens] naar het land Toeding si noe Poerba, komende van Poelo Tjimtjiměn 3). Ze zetten zich neder in een sapo sendi gading 4) en praatten daar met elkander: „Wel, als ik de dertig dagen tel (d. i. de kalender naga), de

wordings-olie, in verband gebracht met het gebruik, dat in ons verhaal, blijkens den naam, van die perminakan gemaakt wordt, geeft ons het recht in die olie eene zinspeling te zien op het sperma.

Ik geloof dan ook dat des Heeren Neumann's opvatting van de përminakan als oorspronkelijk een vruchtbaarheid verwekkend middel (in algemeenen zin) te zijn, ongetwijfeld juist is en 't verhaal daarvan eene mythe is. De nadere bevestiging en toelichting in bijzonderheden zij den folkloristen en mythologisten aanbevolen.

Poestaka na djati. Voor mijne vertaling van djati met oorspronkelijk, verwijs ik naar mijne opmerking Med. Dl. 47, 2de st. pag. 150, noot.

Over den tooverstaf mangalekat nog een enkel woord. Deze staf is geheel gad. Alleen de ,,knop" bestaat uit een ruiterbeeld, dat in niets verschilt van 't ook op den stop der pĕrminakan voorkomende. Onder het ruiterbeeld vindt men een krans van 7 menschelijke aangezichten. Vragende wat dit alles moet voorstellen, krijgt men van den Karo steeds ten antwoord, dat de ruiter si Doenda Katekoetan is, en de 7 koppen zijn zeven honden voorstellen, welker namen een goeroe mij als volgt opgaf: 1 si darih na mangalele, 2 si tembaga toewa, 3 si tembaga bosi, 4 si kalempang, 5 si kalemping, 6 si darih na manangkap, 7 si altoeng na ersiboe-siboe. Van 4, 5 en 7 weet ik niets te maken. Daar volgens ons verhaal de toovenaar dien staf reeds bezigt, nog vóór er van de geboorte van Doenda Katekoetan c. 8. sprake is, is die verklaring onjuist. Ik verwacht eerst opholdering als er een Tob. meer speciaal een Simeloengoensch verhaal zal ontdekt zijn, dat van het Karo'sche het origineel moet zijn. Ik vermoed dat de oplossing in Timoer of Raja (de landstreken beroemd om hunne goeroe's) moet gevonden worden, en 't is te hopen, dat, nu dit gebied heel onlangs door zendelingen der Rhein.-Missionsgesellschaft bezet is, dezen spoedig daarover iets doen verschijnen. Ook met het oog op de namen zal dit van belang zijn. Die zijn in 't Karo'sch, voor zooverre wij ze kunnen controleeren, zoo verhaspeld, dat ze zeer onbetrouwbaar materiaal zijn, om daarop gissingen te bouwen.

3) Gelijk in de vorige aanteekening reeds werd opgemerkt, mag men uit de namen geen vèr reikende conclusies trekken. Al is 't verhaal een mythe, over 't geheel is de voorstelling locaal. Bij Toeding si noe Poerba heeft men dan ook niet aan de windstreek Poerba (Oosten) te denken, hoewel dit oorspronkelijk de bedoeling is, gelijk blijkt uit het later voorkomende Poestima (westen). Neen, in de voorstelling der Karo's ziet dit ongetwijfeld op het landschap Poerba. Wat Toeding moet beteekenen weet ik niet; 't kan het Tob. woord toding zijn = tijan (sijun), van, from (zie v. d. T. Wdb). — Daar de goeroe nadrukkelijk goeroe Pakpak genoemd wordt, kan Poelo Tjimtjimen hier moeilijk iets anders beteekenen dan de Pakpaklanden. De naam is dan niet onaardig gevonden, want van Poerba uit gezien over het Noordelijk bekken van het Toba-meer, vertoont zich het gebergte waarachter Pakpak ligt, inderdaad tjimtjim, d. i. overal even hoog; de kam van 't gebergte vertoont eene zuivere rechte lijn, met slechts eens eene kleine verheffing. In 't bovengenoemde, inleidende verhaal op Doenda Katekoetan heeft de