E, tande doewa tahoen kědaboehěn toewah kembĕrahěn Kětěngahěn, toeboeh anak dilaki; tande těloe tahoen doewa anak nini-n-ta, sada dilaki, sada dibĕroe. Tande lima tahoen, těloe i-poepoes nini kěmběrahěn Kětěngahěn. Tande koenoe pitoe tahoen empat i-poepoes nini, doewa dilaki, doewa dibĕroe. Sěh sepoeloe-doewa tahoen lima i-poepoes nini, těloe dilaki, doewa dibĕroe.

E, 'mbělin mě anakna sintoewa dilaki: „Kai měrga-ng-koe nandé" nina, ,běbĕre kai akoe, si kai gělarkoe, 'mbělin m'akoe se ĕrměrga, la ĕrběběre, la 'rgělar."

De měrga kěpe nindoe bapá, de běběre kěpe nindoe, de gělar kěpe nindoe, lit kap nini n-ta si moeboehkěn kita, djadi manoesija, si noerihi boekta, djari-djari-n-ta; éng' man soengkoeněn gělar." „Kai deba boewatěn man nini, nandé?" nina. - „Nakan pitoe garōen, pola pitoe těrboeng, goele pitoe bohan." Enggom' tasak nakan, tasak goele, poeloeng pola, e i-běrekěn man Datoek Roebija Gande. Man mě Datoek Roebija Gande. Enggo běsoer man, besoer miněm: „Kai kata oe goele, kata oe pola, kata oe makan?" nina Datoek Roebija Gande. Kai pe seja nini!" nina; „,'mbělin m'akoe, la 'rměrga, la 'rběběre, la 'rgělar." „E, kam mě kěpekěn sintoewa i-poepoeskěn nandendoe bapandoe; e, gělarndoe si Toewan Padockah di Adji, ěrkoeta kam i batang těroeh. Enda pědah kinigoerōen, kata pěngkaba kaba: si Rintak boeloeh soengsang, si Djemba galoengi, si Paspas binara, si Boengkar katjiwér, si Tělpoeng toewalang, si Lěkar padang."

„E, akoe niní, si kai gělarkoe?" nina sibĕroe Dajang.-,,Kam kěpe sintoewa dibĕroe amé, i-poep es nandendoe ras bapandoe. E gělarndoe siběroe Dajang Sembahen, ěrkoeta kam i kěpoeltakěn, kam 'ndjěmak lajar-lajar. Di talang nindoe talang, di ĕroek nindoe i ĕroek, di gělap nindoe gelap, di terang nindoe terang; di ĕsah pagi těrpěroebat toerangndoe sintoewa, siténgah ras singoeda, kam me pagi 'ndaboehkěn oekoem. Di oekoem ĕrtoerang, ola oekoem si-taka-boeloeh; de oekoem si-taka-boeloeh, si arah das i-angkat, si arah teroeh i-děděh ; oekoem pisopiso i baleng pagi oekoem ĕrtoerang. Di oekoem piso-piso i balĕng si arah das pe la i-angkat, si arah těroeh pe la i-děděh."

„E, akoc, si kai gělarkoe nini?" nina anak sintengah dilaki. — E, di kam kin kepekěn, anak sintengah i-poepoes nandendoe ras bapandoe, kam anak si elang elang, ĕrgani-gani kam koe kakandoe, ĕrgani-gani kam koe agindoe. De la pagi i-pantěk něgĕrindoe la kam bantji maka i-bitjara; gělarndoe si Toewan Ba noewa Koeling."

„Dagi akoe, si-kai gělarkoe nini?" nina si-ngoeda dibĕroe. -- „Kam kěpe singoeda amé, i-poepoes nandendoe ras bapandoe; gelarndoe sibiroe Dibata Katjih. katjih; kam pagi man pěndoengi tabas, ěrkoeta kam i Kěsoedoetěn."

,,Dage, akoe, si kai gělarkoe nini?" nina singoeda dilaki. „Kam kěpe singoeda dilaki i poepoes nandendoe ras bapandoe," nina Datoek Roebija Gande. „E, gelarndoe si Toewan Samsah Hine-hine; di lit pagīn bekas bapandoe Verh. Bat. Gen. LVI, 1e stuk,

7

marbar, kam me 'ngkoendoelisa; di lit kitang pĕrpiněměn bapandoe kam ngě pěrpiněmisa; di lit pinggan perpanganěn bapandoe kam ngě pěrpanganisa; di mětěděh pagi ate seninandoe, mětěděh pagi ate toerangndoe, ibas kam ngě pagi pěrpoeloeng-poeloengen."

E, ĕnggom' ĕrgělar kěmpoe nini si lima, nini Datoek Roebija Gande.

E nini, di kěmpoendoe si dilaki, kěmpoendoe si diběroe nini! djanahna kěna gělar kěna ingan; akoe gělarkoeng' līt, ingan lang. Koega kin enda 'ndoebe adjangkoe e, pěměrēnkěnndoe?" nina kata ninina Datoek Roebija Gande. „Boewat ba-ng koe taněh pitoe-m-poekoel, lajo pitoe mangkoek, taněh lijat, taněh idjo, taněh mirah, taněh poetih, taněh koening, taněh itam, taněh běrani 1); e maka koe tjoeba koe-tantanken si aloe sotěra itam, sotěra idjo koetengah awang-awang."

E, tantankěnna koetengah awang-awang; e i-pětěngas-lengasnam', e pělěboer-leboernam', i toewangkenna, i těmbekěnna djadi kasa pinggan, djadi kasa 'ndiroe, djadi silambar djoema, djadi doewa lambar djoema, djadi těloe lambar djoema, djadi empat lambar djoema, djadi lima lambar djoema, djadi ěněm lambar djoema, djadi pitoe lambar djoema, djadi oewaloeh lambar djoema, djadi siwah lambar djoema, djadi sipoeloeh lambar djoema, e djadi asa doni.

E, nare Padoekah di Adji itěroeh nari, e enggo dongkěl ngěněhén koedatas, la nai sidahěn érnande, ěrbapa, értoerang, ĕrsěnina. Ise ngasoep 'ndongkěli akoe sidahěn ĕrnande ĕrbapa ĕrtoerang ĕrsěnina, bagém' nate Padoekah di Adji itěroeh nari; i kaba kabana taněh pitoe-m-poekoel, kabang koetengah lawět, soeroeng la nai těmbe taněh pitoe-m-poekoel.

„E, boewat nakan ba-ng-koe pitoe garōen," nina Datoek Roebija Gande, ,boewat goele pitoe bohan, boewat pola pitoe těrboeng".

E, ĕnggom' tasak nakan, tasak goele, poeloeng pola, e i-soeroehnam' i-embahkĕn manoek-manoek si Nanggoer dawa dawa koe batang teroeh, man Toewan Padoekah di Adji. E, man, miněm Toewan Padoekah di Adji itĕroeh.

E, ĕnggo ja besoer man, besoer miněm, měděm Toewan Padoekah di Adji. Atoerna 2) měděm i-těmbeken Datoek Roebija Gande taněh pitoe-m-poekoel. E, ĕnggo tembe taněh, mědak ka Padoekah di Adji.

„O! ise kal 'ndija ngasoep 'ndongkěli akoe sidahen ĕrnande ĕrbapa ĕrtoerang ĕrsĕnina," bagem nate Toewan Padoekah di Adji. I-kaba-kabana taněh pitoe-m poekoel, kabang koetengah lawět, soeroeng la nai kāng' taněh pitoe-mpoekoel.

Boewatlah sekali nari nakan pitoe garōen, pola pitoc těrboeng, goele pitoe bohan," nina Datoek Roebija Gande. Enggom' tasak nakan, tasak bengkaoe,

1) Al deze bijv. naamw. (kleuren) zija Maleisch.

2) 't Gewone woord is taroenna. 't Eene is blijkbaar eene omzetting van 't andere. Welk woord het oorspr. is, durf ik niet beslissen,

poeloeng pola, i-soeroehna manoek-manoek si nanggoer dawa-dawa ngěmbahkěntja koe Kěpoeltakěn man sibĕroe Dajang Sembahěn. Man sibĕroe Dajang, miněm. Enggo běsoer man besoer minem: „kai kata oe pola, kata oe goele, kata oe nakan?" nina siberoe Dajang Sembahěn.

„Lit koenoe 'ndoebe kata nini Datoek Roebija Gande, si noerihi boekndoe, djari-djarindoe, si moeboelkěn kam djadi djělma manoesija, kam koenoe 'ndjěmak lajar-lajar; di talang nindoe, talang, ĕroek nindoe, ěrek; di gelap nindoe, gelap, diterang nindoe terang. Di ěsah pagi těrpěroebat toerangndoe sintoewa, sintengah, singoeda, kam nge pagi rockoem: oekoem ertoerang, ola i pake oekoem si-taka-boeloeh; di oekoem si-taka-boeloeh, si arah das i-angkat, si arah tĕroeh i-děděh; oekoem piso piso i-baleng lah pagi i-pake ĕrtoerang. Di piso-piso i baleng si arab dās la i-angkat, si arah těroeh pe la i děděh, bagém' koenoe 'ndoebe nina nini Datoek Roebija Gande."

„Di em képeken toeri-toerin pěroebatěnna toerang sintoewa, sintěngah singoeda, akoe m'toehoe 'ndjěmak lajar i Kěpoeltaken; di terang ningkoe, těrang; di gelap ningkoe, gělap; enggo, de talang ningkoe, talang, de ĕroek ningkoe ĕroek. Soeroeng mc ringan toerang sintěngah: ĕnta, koe-tagangi matawari, gelap pitoe tahoen, gelap pitoe toela, pitoe oewari, pitoe bĕrngi. E, enggo me 'ntěgoeb taněh i-těmbekěn Datoek Roebija Gande."

E, gelap koenoe pitoe tahoen, pitoe toela. E, i-těmbekěn nini Datoek Roebija Gande taněh pitoe-m-poekoel man ingan anak sintěngah, itengah awanawan. E, enggo djadi taněh, 'ntěgoeh mě taněh. F, i-talangi sibĕroe Dajang Sěmbahen mě lajar-lajar, i-boekanam' koentji. E, terang mě ngěněhěn. Nare Toewan Padoekah di Adji itéroeh nari koedatas, em' enggo dangkěl ngěněhěn, la nai sidahěn ĕrnande ěrbapa ĕrtoerang ĕrsĕnina,

E, kaba-kabana boenoe tanah pitoe m-poekoel, e doemoejoeng kentja koenoe 'ndoebe.

„Enta koe-sĕraken koe-kaba-kaba; lit kap 'ndoebe i-pědahkěn nini Datoek Roebija Gande kata pěngkaba-kaba: siboengkar katjiwěr, sipaspas binara, sidjěmba galoengi, sirintak boeloeh soengsang, sitĕlpoeng toewalang".

E i-sĕrakennam' pěngkaba-kaba. E kaba si měrgendjéng-poejoeh koenoe 'ndoebe taněh; e djadim' koenoe oeroek-oeroek, djadim' běrněh běrněh E, ĕnggom' 'ntěgoeh taněh, e enggom těmbe tatěh Toewan Banoewa Koeling.

Radjaï mě inganndoe" nina ninina Datoek Roebija Gande. — „Ise těmankoe noesoer nini," nina, „ngěradjaï taněh kětěngahěn".-,,Toewan Mandileka soeri". E i soengkoen mě Toewan Mandileka Soeri: „Kam těman anak sintĕngah noesoer koetengah awan awan, ngěradjaï taněh kětěngahěn?" -,E, di akoe kin képe ningěn nini! koe dahi lebe nini koe siberang lahoeten".

„Kam těman anak sintěngah noesoer,""" nina nini Datoek Roebija Gande, nini!" nina. „Lit koenoe djenda boeloeng-beloeng si garaneja; di boeloeng-boeloeng si garaneja 'ndai koenoe, di lit pe djělma ngalah koelana, rantje dagingna, badat

matana, ngĕrepat nahena, ngaloengang babahna, di enggo i-awatken boeloeng-boeloeng sigaraneja arah bobona, enggo koenoe i-akapna malěm; éng' man legīnkoe koedjenda, nini ng-kỏe.” — „Lit nge toehoe djenda boeloeng-boeloeng tawar mesinting. Amim lit kin gija boeloeng-boeloeng tawar měsinting, di sendah la nai bantji idah kam; těloe kali ngěntja roepana bantji idah siboelan, sitik ngě kěntja,' nina. „Di koeběligaï oewari těloe-poeloeh, di koetitik děsa oewaloeh, koe-oge mamis si lima, katika těloe si tjembang tjoerik si-angkoep-angkoep ngě, koe-idah nipindoe sambar, ĕnggo toerah gěrěkndoe la měhoeli." „E, labo lepak nini! kata oewari oge kam, e labo pilět " -Enggo, moelihlah kam," nina nini ngijani sibĕrang lahoeten; ,sekali nari kam rěh koedjenda, tandangi oewari měhoeli, bantji ngě koe bahbahi nipindoe sambar, gěrěkndoe la měhoeli."

Moelih Toewan Mandileka Soeri.

E, i-tandangina oewari měhoeli, i-dahina

kang nini ngijani sibĕrang lahoeten. Enda ka mě akoc rěh, nini!" - Ah, enggo rěh kīn kam gija, bapá, enggo rěh bělinna gěrěkndoe la měhoeli, reh gěrěkndoe si těloe-těloe, rěh djahatna nipindoe i-nipi kam, darěhndoe enggo moelih koe laoe, toelanndoe moelih koe batoe; inipi kam kěsahndoe moelih koe angin, badanndoe moelih koe taneh",E, labo lepak, nini!" nina Toewan Mandileka Soeri „Di bantji i-bahbahi kam nipi-ng-koe la měhoeli 'ndai, di bantji i sapaï kam gěrěk. koe la měhoeli 'ndai ola pe k'-idah boeloeng tawar měsinting, malem mě atekoe moelih. E, kai bahbahenna nini?" nina Toewan Mandileka Soeri.,,E, bahba hěnna, bapá bantji nge koe-sapaï.” — „Kai pěnapaïna?" nina.

E, tabaskenna koenoe tabas pemanggil, reh manoek-manoek si nang goer dawa-dawa 'ndoebe, kabang manoek-manoek si nanggoer dawa-dawa arah bobo nini si ngijani sibĕrang lahoeten. E, rapětna aloe poerih tonggal pitoe, ampoeh 'mboeloena koetĕroeh; e djadim' kědjadīn nina: takalna djadi galoeh sitabar, lajoekna djadi kalindjoehang, 'mboeloe kěrahoengna djadi si balik angin, boekboekna djadi soempaling, atena djadi silantam, darěhna djadi boenga-boenga, bilalangna djadi kapal-kapal, nahena djadi sangka soempilět, běsi běsi, kaběngna djadi sipoetoer balik, 'mboeloe doeroe nahena djadi salah ĕrnipi.

„E, moelih kam sěkali nari” nina, „sěh pagi reh oewari pěmockoewi rěh kam koedjenda, dje maka bantji si-sapaï gěrěk la měhoeli, nipi sambar." E, rěh oewari pěmoekoewi, rěh ka Toewan Mandileka Soeri, e maka i sapaï gěrěk la měhoeli.

„Kai poeloengěn nini?" nina Toewan Mandileka Soeri. -Lit kap 'ndoebe kědjadin manock si nanggoer dawa-dawa, gěloebna pe 'ndoebe man soeroehsoeroehen, pate patena pe endam' man soeroehen: E, di pěrtěboesna ĕnde-endenndoe 'ndai, i-emboes saroene, di pertěboes tjakap-tjikapndoe i-paloe gnding, di pĕrtěboes toewa-toewa, i-goewal tjala-tjajak, di pertěboes darěhndoe i-boewat laoe měntoerge, i-boewat kalindjoehang si-pěrkas, i-pijoeh bĕnang běnaloe, i pirpirken arah bobondoe; e, di pertěboes batang dirindoe, lit kap 'ndoebe kědjadin

galoch si tabar, e mě radja, radja djělma, i-bahan babahna la běloeh ngěrana, i-bahan matana la 'rpěngěněhěn, i-bahan tjoepingna la 'rpěměgi, i-bahan igoengna, la 'rpenganggěh, i ban tanna la běloeh ngodak, i-bahan nahena la běloch ĕrdalin, em djadikěn man toekar těboesndoe, män persilihi, man silindakën.”

E, moelih ija koe Kětěngahěn.

,,E, di noesoer kin ngěradjaï taněh kětěngahěn 'ndai, di kami kal ngě doewa-doewa ras Toewan Banoewa Koeling, entah měloengoen kal pagi akap kami," nina Toewan Mandileka Soeri. Enda tinaroeh manoek simbělin pitoe 'ndĕhara manoek si nanggoer dawa-dawa, e baba pitoena koetĕroeh; lo pe pagi sěh sipoeloe-doewa boelan, amin lit pe sora tjakap, amin měgang pe sora tawa, ola kam tertawa, si énggo měrijah nge pagi ngěradjaï taněh kětěngahěn," nina ninina Datoek Roebija Gande.

E, tantankěnna aloe sotera itam, sotera idjo, i-tantankenna tinali gelangen. E, sěh mě koenoe itengah awan-awan; e seh koeñoe empat boelan, měrijah sora tawa 'ndai, měgang sora er tjakap-tjakap.

,,E, labo kěpe goewak nini katana 'ndoebe. Piga boelan nari la lit si roekat nakan panganenta? piga boelan nari la lit si 'ngkapoeri bělo panganěnta, si 'ngkimbangi amak man pěděměnta?"

Tawa koenoe ija, pětjah tinarceh manoeh simbělin, djadi kajoe silěmak, silislis, sijalang, i taněh djahe-djahe enda, pěrmajan-majaněn anak oe radja sibĕroe Gandarijah doedoek di oempe-oempena.

E, tande lima boelan, reh gangna ka sora tawa, rèh rijahna kang sora ĕrtjakap; tawa ka Toewan Mandileka Soeri, pětjah tinaroeh manoek simbělin djadi beraspati, bĕraspati taněh, bě raspati laoe, beraspati kěrangěn, bĕraspati 'mbalmbal, bĕraspati kabang.

Rěh ka boelanna reh gangna ka sora tawa, rěh rijahna ka sora ĕrtjakap; tawa Toewan Banoe wa Koeling, pětjah tinaroeh manoek simbělin, djadi gajo, djadi nipe, djadi sibakoet, djadi itik, djadi binoeroeng, djadi ilik, djadi bindoran, djadi saringgoepgoep.

E rěh ka boelanna, reh gangna ka sora tawa 'ndai, rěh rijahna ka sora ĕrtjakap 'ndai; tawa Toewan Mandileka soeri, pětjah tinaroeh manoek simbělin, e djadi page, djadi djaba, djadi dawa, djadi djaoeng, djambe, goendoer, ritik, tjiměn, latjina.

E, réh ka boelanna rěh gangna ka sore tawa, rěh rijahna sore ĕrtjakap; tawa Toewan Banoewa Koeling, pětjah tinaroeh manoek simbělin, e djadi koeda, djadi kěrbo, djadi lěmboe, djadi kambing, djadi babi, djadi bijang, djadi manoek. E, ĕnggo kĕri tinaroeh manoek pětjah.

„E, lit m' enda asoeh-asoehen, roebija-roebija, lit m'enda pangān-pangần, di kita ng' doewa manganisa pangan-pangan, kitang' doewa ndjagaïsa asoehasoehěn, entah lalap meloengoen i-taněh kětěngahen enda," nina Toewan Mandileka soeri kata Toewan Banoewa Koeling.