Sneltocht ondernemen, op ho ngi-tocht gaan, Koe-i awe. Vrede: Water scheppen Rissà-ddě. (A an) Komen, Nahà-m. Kom hier, A-chmàn, à-nàhàm. Weer goed geworden, Ninggi-p Vertrekken, Oemoe-vě. mi-ndab wien. Bondgenoot: Vereenigd zijn, samengaan, Ba-i zako-d. Boe-těrieke en Sepa-diem- Dit is voor u, dit is het u we, Dienende tot, in ruil voor, Voor een bij 1, Kà-mpàk (1) na-ng- Andere beteekenis van nang- Dienende om vuur te maken, Ga weg! Aumoevi-m! Zeg hen weg te gaan, Aumoevi-n. Veel menschen, Otie-vě oni-m. In stukken, Sasoe-kě. Een dikke man, Jabě moe-k oni-m. (Te) Vet, van vleesch, Kabi-rě. Sago-nerf, om mede te roeien, Hoog, Rà-fě rà-fě. 1). Dit is een overgenomen Maleisch woord en beteekent een geïmporteerde ijzeren bijl. De inheemsche steenen bij heet „hazoe-m." Red. Slecht, Dom, Dòm ka-ïkě. Geen goed mensch, Dò-m oni-m. Goed, Ka-ïkě. Mooi, Ninggi-p Sò! (uitroep.) Een schoone maagd, Ninggi-p wàhoe-koe. lemand die het begrijpt, Meha-i oni-m. Trek in, lust in, honger, Emi-rě. Trek in eten, Tamoe- emi-rě. Een schoone jongeling, Ning- Trek in water, Daka- emirě, gi-p ewa-tie. Ik heb trek in rijst, Nòk nà-sie 1) emi-rě. Dorst, (Daka) dahie-bě. Droog van keel, Cha. Ik heb mijn dorst gelescht, Ik had graag deze bijl, Nok kàse- ehe- bàsò-m. Bitter, Jari-t. Zout, ziltig, Etoe-bě daka-. Wit, Kòhie-. Zwart, Kònahie-. Rood, Dòhie-. Geel, Biedowa-. Zoeken, Narau-. Vinden, Hàn. Zoek water, Daka- anarau-. Iemand, die 't weet, Meha-i oni-m. de eerste is, den weg wijst, (gids), Maha-i oni-m. Beginnen, Maha-i. Kunnen, Meha-i. Kunt gij dat goed dragen? Makà-dě e-pe wò meha-i vieke-vě? Red. Ik ben al begonnen (vooruit) | Niet van (voor) u, maar van mij, Tamà-t wòhà-ně, nòk ànà-mbě (nòk, kò-mbě). met planten, Nòk maha-i mi-ndàb paja-. Werken, Sàsa-i. Wegloopen, Wòrà-kě. Bamie-t. Ievò-n. Reeds (soedah", aangeven van den verleden tijd), Mi-ndàb. Genoeg, Tie-skě. Verbergen, zwijgen, Sarie-n. Open de deur, Koï aukà-bě, koï aukàbi-m. Maak het touw los, Dò-ndě aöeboe gě, aöeboegi-m, aëjaki-m. Slaan, Oesà-k. Eindigen, beëindigen, Bari-n. Beëindigd, Mi-ndàb bari-n. Mij tuin is klaar, Nòk maroemi-ndab bari-n. Beëindig snel Uw (werk in den) tuin, Kama-kě aubari-n maroe-. Hou op! Tie-skě! 1) Verbergen, Sarie-n, sarà-ddě. Wat is?, Tò kà-sàp? Hoe heet (dit) dorp? Tò kà-sàp iegie-sě miera-vě? Niet doen (Ml. djangan), Tamà-t, Doe-rě. Bedriegen, Bàmba-rie. Iets voor de aardigheid doen, spelenderwijs, Bàmba-rie. Een bedrieger, iemand die Leugenaar, Bata-v oni-m (Bata-v ĕ onim). Graven (met den ietò-k, eene afwa tering in den tuin maken), Jò-mbě. Ik ben klaar met graven, Nok min-dàb bari-n jò-mbě. Dichtbij, Ondowa-. Ver, Mahoe-tě. Links Dò-m sangga-. Rechts, Ninggi-p sangga-. 2) Overkant (van een rivier), Ra. Waar gaat gij heen? Wò i-ndě? Ik g a naar den overkant! Nok ra! Hier, Ehe-. Daar, E-pe. Ginds, Epi-ndě. Daar is, (bv. de rivier)! Epete-ke! Aan beide zijden van de ri- deze rivier? Tò kà-sàp iegie-se Rondom, die man? Tò kà-sàp iegie-se o-nim e-pe? Weigeren, niet van u, niet voor u, Tamà-t wòhà-ně. 1). Letterl. 't is genoeg". 2). N.B. letterl. slechte hand, mooie hand Zeer vroeg (nog vóór zonsopgang), Kome-kaha-. Vroeg, (kort na zonsopgang), E-tie apa-pě. Red. Langzaam, Arie-de, ò-gě (?) Gij zijt laat, (langzaam), Wò ariedě ò-ge. Loopen, nahà-t. Daar vooraan, langzaam loopen! Maha-i e-pe, arie-dě anahàti-m! Thans, nu, Nama-. Straks, A-de. Straks kom ik, A-de nòk nahà-m. Wacht even! A-de! Gisteren, Wie-sě. Eergisteren, Nanawie-sě. Zooeven, Nama-. Vandaag, Nama-. Morgen, Apa-pě. Later, Arie-ndě. Nu en dan, Tanama-. Nu en dan (van tijd tot tijd) komik, Tanama- nòk nahà-m tanama- nòk nahàm. Nog een oogenblik, Andie-. Nog een oogenblik, Siki komt daar, Andie- e-pe Sie-kie damiemě. Instorten, van een huis, omvallen, van een boom, Ierie-k. Onder, Beneden, Màkà-n. Binnen, in, onder, Koema-. Onder dien boom ga ik zitten, De e-pe màka-n (nòk) mà-kkie àmbie-dě. In de tasch opgeborgen, Wadě koema-. Onder water, Daka- koema-. Begraaf (lett. verberg), dat goed onder het zand, Makàdě e-pe asarà-ddě sa koemà-. In (het) huis, Sava- koema-. Ik ben gegaan tot het dorp Binnen gaan, Binnen gaan, Koewamie-n, kwamie-n. Buiten komen, Hoe-sě. De rivier binnengaan, opvaren, Kwamie-n. Waarvoor, (voor wat, bij het ruilen)? Tò na-nggoek? Waarom? Tore-kě. Waarom zijt gij naar huis gegaan? Wò tore-kě mi-ndàb oemoe-vě. Hoe is dat? Tòta-go? Ziet, hoeveel menschen (er zijn), A-iedie-ëm onimtò-. Hoeveel kangoeroe's hebt gj geraakt? Sahà-m onimtò- wò mi-ndab de? 1) Veel, Otie-vě. Weinig, Papi-s. Nog meer, Isie-. Ook, Dò-mě. Vroeger (was) die man (er) ook (bij), Màndie-n o-nim e-pe dò-mě. Wanneer? Jà-ndě. Ik, Nòk. Gij, Wò. Hij, E-pě (?). 2) Wij, Nòk wò. Zij, O-nim e-pe. Wij (gij en ik) gaan naar huis, Nok wò mà-kie mana-vě, (mà-kie hietò-k.) 1) ? 2) Een Pers. vnw. van den 3en persoon schijnt inderdaad te ontbreken. Red. Wij met ons drieën, gaan naar huis, Nòk wò ie-na zakod, mà-kie mana-vě (hietò-k). Mijn, Nòk kò-mbě, nòk ànà-mbě. Bezit (Ml. »poenja"), Kò-mbě, ànà-mbě; Mijn vrouw, Nòk ànà-mbě oesoe-m; nòk oesoe-m. Uw varken, Wò kò-mbě (ànà-mbě) bàsie-kě. Niet van mij, van een ander, Nòk bakě (1) kò-mbě, ie-sie o-nim kò-mbě. (Dat is) van hem, Hani-p (?) kò-mbě. Wie? Te oni-m. Van wien? Te oni-m kò-mbě? Wie komt daar? Te oni-m nahà-m? Die, E-pe, Ehà-n. Deze man of die man? O-nim ehe- o-nim ehà-n? Zeker, Mehà-n naha-. 1 Zako-d, zakò-dě. 2 Iena-. 3 Iena zako-d. 4 Iena iena. 5 Iena iena zako-d. 2) (Men begint te tellen bij den linkerduim, waaraan achtereenvolgens de vingers worden toegevoegd, daarna de rechterpink enz. tenslotte de teenen.) De voorste, middelste, achterste, Maha-i oni-m, ie-n onim, hè-se oni-m. Straks, Damie-. Naar, Miet. Ik ga naar Boeterieke, Nò-k Boe-tie mie-t. I k g a naar de tuinen, Nòk ma»> roe mie-t. Worden, Wien. Blijven, Mà-tie. Mijn goed blijft (eig, moet blijven, ongerept blijven, onaangevoerd blijven); het moet niet gestolen worden! Nok makà-dě mà-ti, tamà-t à-bně! Het blijft (onaangeroerd)! Mà-tie! Laat dat maar blijven, het behoort u toe, Matà-mbě, wòhà-n kò-mb! Blijf daar (van) af, het is anderman's goed, Ma-tie, o-nim kò-mbě. (Ml. tinggal) Blijven, verblijven, Indoe-n. Mijn plaats, de plaats waar ik verblijf houd, Indoe-n nòk ànà-mbě. 1). Het ontkenningspartikel voor „neen", „niet”, „iets niet zijn" schijnt steeds met neusklank te worden uitgesproken, dus „mbakě”. 2). De beperktheid van dit talstelsel, dat maar twee woorden kent en slechts tot 5 telt (daarboven: „otie-vě" of „otie-veke" = veel) is wel opmerkelijk. Ook het feit dat de inboorlingen bij hunne aanrakingen met ons (bijv. bij het brengen van klapa's, die tot hoopjes van 10 gestapeld worden), voor de termen van 6 t/m 10 de Maleische benamingen hebben geassimileerd. Red. |