Die weg maakt vele bochten, Koï- e-pe kamò-n samà-n otie-věkě.

Let op dien gids (houdt dien gids in 't oog, dadelijk loopt hij weg, Aiedie-im maha-i oni-m e-pe, damie- wòrà-kě. Die twee menschen daar vooruit hebben reeds samen gesproken (samen overleg gepleegd), O-nim iena- e-pe maha-i mehà-nne mi-ndab ra.

Hei! Daar is een dorp! E! miera-vě ehà-n! Waar zijn de menschen? O-nim e-ke? Dat huis is vol menschen, Aha- e-pe o-nim taie-bě.

Er zijn geen menschen, zij zijn wegge» loopen, O-nim ba-kě, o-nim mi-ndàb ievò-n.

Dat dorp is leeggeloopen, Miera-vě e-pe mi-ndàb bari-n.

Hei! Daar is een tuin! E! maroe- ehà-n. Waarom (zijn zij) weggeloopen? Tore-ke ievò-n?

Zij hebben de stemmen der vreemdelingen gehoord; zij zijn naar het dorp geloopen en hebben het verteld, en de menschen zijn gevlucht, Mi-ndàb ògà-n Poe oni-m minggoe-i, mi-ndab nahà-m miera-vě miet, mindab ra, o-nim mi-ndab ievò-n. Waarom zijn zij bang? Tore-kě oe-tně? (Omdat zij) de vreemdelingen gezien (heb» ben), Poe oni-m ie-die.

Daar ginds, in de verte, heb ik een groote rookkolom gezien, Mahoe-tě e-pe nòk mi-ndab ie-die sò-mbě ra-kě.

Gisteren hebt gij gelogen (leugens ver» teld); gij zijt niet medegegaan om den weg te wijzen, (letterlijk: gij gingt niet voorop), Wie-sě wò bata-vě meha-n;

V

De rookkolom (is een teeken dat) de vreemdelingen gekomen zijn; opdat de buren het zien; opdat de buren het begrijpen (weten), Ra-kě e-pe Poeoni-m mi-ndab nahà-m; marie-ndě oni-m ie-die nà-nggoek; meha-i damiewien marie-ndě oni-m.

Er zijn twee wegen, laat die daar (d. i. gaat dien weg niet), de vreemdelingen (moeten) dezen weg gaan; dezen weg zal ik een kenteeken geven, ik steek een stuk hout in den grond (waaraan dat teeken, b.v. een bosje gras, vastgebonden) voor de menschen, die ons volgen, Koï- iena-, ra mà-take- (mà-tie) Poe- oni-m e-he koï- oemoe-vě; ehekoï- ma-noe asie-dě tip, manoe (mà-kie) avie-dě de, hè-se oni-m nà-nggoek. Ik heb wat alang-alang vastgebonden, Nòk mi-ndab asie-dě papi-s màsa-. Bindt nog wat alang-alang (eraan), Màsàie-sie ahasie-dě.

Nu is het duidelijk (geworden), Eka-i mi-ndab wien.

Ziet gij de rookkolom duidelijk? Eka-i e-ke a- idieï-m ra-kě?

Niet duidelijk, die rookkolom is al weg,

Ekai-ba-kě, ra-kě e-pe mi-ndàb bari-n. Vlamt er vuur op? Taka-vě e-ke aroe-i? Het groote vuur is al gedoofd, Mi-ndàb kahie-vdě sò-mbě taka-vě.

(Dit is) vuur van vandaag (n.l. vandaag aangestoken), Namare-kě taka-vě.

wò maha-i ba-kě. Waarom zijt gij niet naar Kirim gegaan? Wò tore-kě ba-kě oemoe-vě Ki-rim miet?

Waarom hebt gij ons laatst niet naar de Boeb-onim gebracht (begeleid)? Wò tore-kě màndie-n ba-kě wahie-kě Boeb oni-m miet?

Ik (was) bang; vroeger ben ik bij de Boeb-onim gaan koppensnellen, Nok oe-tně; màndie-n koe-i awe- Boe-b oni-m miet.

Vroeger heb ik daarginds een vreemde. (slaaf) gehaald, Màndie-n nòk mi-ndab ake-vě epi-ndě iekò-m zako-d.

Ik, met lieden van Kombre en Misse en Badee-onim; ik (nam mede) sagokoe» ken voor onderweg, veel narre en kimbe voor reisproviand, en veel pijlen, om te gaan snellen, Nò-kkě, Kò-mbrě oni-m, Mi-se oni-m, Ba-de oni-m; nò-kkě dasi-pě maha-i nà-nggoek; nò-kkě nà-rě, ki-mbě otie-vě maha-i nà-nggoek; nò-kkě arie-be, toeri-p otie-vě, koe-i awe-.

Vroeger heb ik eene vreemde vrouw den hals afgesneden, Màndie-n nòk mi-n» dab kadahà-b boe-btie iekò-m. Na vier malen overnachten waren wij al dichtbij (genaderd), Noe, noe, noe, noe ò-ndowa- mi-ndàb wien.

Ik heb drie man gelast te gaan zien, Nok mi-ndab ra o-nim iena- zako-d, ie-die nà-nggoek.

Gaat snel (zien) en vertelt mij hoe het met het dorp staat, Wò kama-kě damie-mě, aurahi-m nò-kkě tòta-go miera-vě.

Die menschen zijn (terug)gekomen, zeggende dat het een groot dorp was met veel menschen, O-nim e-pe mi-ndàb nahà-m, mehà-n sò-mbě mierà-vě, ò-nim otie-věkě.

Te middernacht omsingelden wij het dorp,

om 's ochtends vóór het opgaan der

zon de menschen die naar buiten komen neer te schieten, Dienò- nahà-m mà-kie saki-vvě miera-vě, kome-kahanà-nggoth,o-nim o-nim damie- oewà-r,

mà-kie de.

Eerst kwam eene vrouw naar buiten, die naar de put ging, Maha-i boe-btie zako-d oewà-rě, boe-i miet

Ik schoot het eerst; de vrouw schreeuwde, Nok maha-i de; boe-btie mi-ndab esò-rě.

Een man riep: »mijn dorp" en haalde zijn boog voor den dag; die vreemde schoot mij in de dij, Amnà-ngga zako-d mi-ndab warie-tě: »miera-vě nò-kkě ànàmbě", mi-ndab ravoe-s mie-sě; e-pe ieko-m mi-ndàb de nò-kkě wà-bě. Mijn makkers sloegen (hem) met de knots dood, Nok namie-tkě oesà-k pà-nggě, kahie-vdě.

De vrouw schreeuwde; anderen kwamen

haar knuppelen en den hals afsnijden, Boe-btie esò-rě, ie-sie o-nim damie-mě oesà-k pà-nggě, kadahà-b.

De andere vreemden waren weggeloopen, Ie-sie ieko-m mi-ndàb ievò-n. De kop der vrouw heb ik mede genomen, opgeborgen in mijn tasch en ik ben naar Kombre teruggekeerd, Boe-btie pa nok mi-ndab erà-m, wà-dě koema-, nò-kkě hietò-k, Kò-mbrě miet. Vroeger gingen de menschen van Oeroemrieke, Boeterieke, Sariere, naar Kombisse, varende, Màndie-n Oeroe-m oni-m Boe-tie oni-m Serie-rě oni-m, Kòmbi-sě miet, jò-mbětie. Aan de rivier gekomen werden de prauwen achtergelaten (aan de rivier) en wij gingen over land, Ve-roe miet, javoe-n mà-tie (oeroe-); nòk pare

oemoe-vě.

Vroeger ging ik veel snellen, tegenwoor>> dig niet (meer), Màndie-n nòk koe-i awe- otie-věkě, nama- ba-kě. Vroeger had ik een naam (d i. reputatie, van dapperheid); nu heb ik dien niet (n.l. wijl het snellen opgehouden is), Màndie-n nòk iegie-sě, nama- nòk iegie-sě ba-kě.

Vroeger werd veel gesneden (d.i. gesneld),

tegenwoordig wordt niet meer gesneld, Màndie-n sòk otie-věkě, nama- sòk ba-kě.

>> Gaat aan dat dorp kennis geven," » Wò auma-vě miera-vě e-pe aurahi-m." Overmorgen gaan wij de vreemdelingen aanvallen, Hòpò- mà-kie nasà-k Poe» oni-m.

Wij zagen één vreemde kladi gaan halen, lekò-m zako-d ie-die nò-kkě, ki-mbě

awe-.

Tanai sloop op handen en voeten vooruit

Ik ben naar Badeerieke gegaan; Kioepangga en Samakorre hebben mij begeleid naar de Wanggoe, Nok Bade» rie-kě miet; Kjoepàngga- Sa-makò-rě mi-ndab wahie-kě Wà-nggoe miet. Kioepangga, wat is dat? Kjoepàngga-, tò kà-sàp e-pe?

(Een stuk) hout breekt; ik gis dat menschen aankomen, De kagoe-bě, o-nim sano- mi-ndab nahà-m. Kijk uit! Aiedieï-m!

Het is donker, ik zie niets, Hà-pě, nòk ba-kě ie-die.

Alweer! wat is dat? Ie-sie! tò kà-sàp e-pe? (Een stuk doode) bamboe breekt; een vijand (lett. koppensneller, snijder) besluipt ons, Soe-bě kagoe-bě, sòk oni-m ròrò-sě.

VI

en trof hem met een pijl, waarop de vreemde schreeuwde, Tana-i maha-i ròrò-se, Tana-i arie-bě zako-d mi-ndab de, iekò-m mi-ndab esò-rě. Saringgoei trof hem toen ook, Tanai sneed hem toen de keel af, Sari-nggoei tanama- mi-ndàb de, Tana-i mi-ndàb kadohà-b.

»Begraaf dat goed onder het zand," » Makà-dě e-pe asarà-dě sa koema-." Het gebeente is ginds verborgen, in het zand (begraven), Ajau- epi-ndě mi-ndàb sarà-dě, sa koema-.

Ik heb de vreemdelingen gevolgd, (om te) zien (wat zij deden); ik verborg mij, ik kwam niet naar de vreemdelingen toe; ik was bang, Nòk mi-ndàb esò-vvě Poeo-nim, iedie; nòk sarie-n (bàsarie-n), nòk Poe- oni-m miet ba-kě; nòk oe-tně. Dit land (dorp, negorij, volk) is altijd goed, Mira-vě ehe- indoe-n kaï-kě.

Gooi water op het vuur, opdat het uitga, Daka- arowà-dě; damie- kahie-vdě taka-vě.

Bij vlammend vuur (schijnsel) kan de

vijand duidelijk zien, dan schiet hij,
Taka-vě aroei-, sòk oni-m eka-i ie-die;
damie- de.

Ik heb al water op het vuur gegooid,
Nok mi-ndab roewà-dě daka-.
Als de vijand komt, schreeuwt dan, Sòk
oni-m damie-mě, a-esò-rě.

De vijand is in aantocht (in zicht), Sòk oni-m pětiekanahà-m.

Ik zoek mijn boog, Nòk mà-kie naraunok mie-sě.

Ik heb mijn boog al gevonden, Nok mi-ndab hà-n nòk mie-sě.

Mijn boog is gebroken, Nò-kkě mie-sě

mi-ndab kagoe-bě.

Zooeven zag ik iemand, nu (is hij) ver» borgen, Nama- nòk mi-ndab ie-die o-nim, nama- mi-ndab sarie-n. De menschen moeten zwijgen; spreekt niet; de vijand is gekomen, (zij zijn) al om (ons) heen, O-nim bàsarie-n; tamà-t minggoei-; sòk oni-m mi-ndab nahà-m, mi-ndab sakie-vě,

Gij zijt bang, gij beeft al, Wò oe-tně, wò mi-ndab oeja-vě.

Ik ben niet bang, ik ben dapper (lett. een varken), Nok oe-tně ba-kẽ, nòk basie-kè. Weest niet bang, (de) andere politie» dienaren komen hier aan, ik heb veel geweren, Wò tamà-t oe-tně, ie-sie ò-pàs 1) epetiekanahà-m, nòk bě-nggie otie-věkě.

Zegt de menschen bij elkaar te komen en de afdaken op te breken, dan kunnen. wij duidelijk links en rechts zien, O-nim aurahi-m damie- boetoe-k, kauhà-bě sava-, eka-i mà-kie narau- (mà-kie ie-die) ra ra. 2)

Men kan niet ver zien, het geboomte en de bamboe staan dicht op elkaar, (er is veel geboomte, veel bamboe), De otie-věkě, soe-bě otie-věkě; naraumahoe-tě ba-kě.

Samakorrě! Daar staat een man, dichtbij dien grooten boom! Sa-makòrě! O-nim ehà-n ie-tar, o-ndowa- sò-mbě de! Misschien de schaduw van een groot blad, misschien de schaduw van een mensch, Agie- sò-mbě de gòrě (oe) wà-bě, agieo-nim (oe)wà-bě.

Een hond! Gòtkě!

De zon is opgegaan; laten we in de rondte kijken, Katònie mi-ndàb oewà-rě; ra ra mà-kie ie-die. Hier hebben pas menschen gezeten, van

nacht, O-nim dienò- àmbiedĕre-k e-he. Veel menschen hebben hier pas gezeten; er zijn veel versche voetsporen, O-nim àmbiedĕre-k otie-věkě; o-nim iesà>> sere-k otie-věkě.

De vijand was bang en is niet op komen zetten, Sòk o-nim oe-tně, damie-mě ba-kě.

Morgen ochtend ga ik met de sloep naar Wamal, E-tie apa-pě nòk bò-njavoe-n Wà-mmal miet.

ra-věkě!

Zegt dien vrouwen niet weg te loopen, Sa-vě e-pe aurahi-m tamà-t wòra-kě.

Wat wilt gij in ruil voor uw varken? Wòhà-n bàsie-k tò nà-nggoek?

(Een) bij ervoor, Kà-mpàk (Bàsò-m)

nà-nggoek.

Brengt touw; bindt het varken, Dò-nde akama-n, ahasie-dě bàsie-k. Waar is het touw? (Het wordt) al ge» bracht, Do-ndě e-ke? mi-ndab nahà-t. Brengt dit touw naar dat varken ginds,

E do-ndě aukà-t bàsie-kě epi-ndě. Maak dit kleine varkentje los en draag het en breng het naar de sloep, A-eha-k papi-s bàsie-kě ehe-, avieke-vě, akoema-vě bò-njavoe-n miet. Bindt het groote varken, Aparoe-dě so-m» bě bàsie-kě.

Houdt het goed (strak) vast! Ahanie-dě vakà-vvě!

Houdt het goed stijf vast! Ni-nggip akagoe-n!

Het touw is gebroken en het varken is weggeloopen, Dò-ndě mi-ndàb kepà-dě, bàsie-kě mi-ndàb ievò-n.

Vangt het varken! Ahakevi-m bàsie-k! Ik heb (het) al gevangen, Nok mi-ndàb ake-vě.

Bindt (het) stijf vast, Kasie-se ahasie-dě. » strak » Vakà-vvě

Ik heb (het) al stijf vastgebonden, Nok kasie-sě mi-ndab asie-dě.

Gij bindt het niet goed, Wò dò-m asie-dě. Hier is de bijl, Ehi-tě kà-mpàk (bàsò-m.) Brengt (het) hier, ik wil (het) goed vast»> binden, Akamà-n, nokkě ni-nggip mà-kie asie-dě.

Door storm uit het Oosten is dat huis

Morgen ochtend ga ik de Boelaka-rivier binnen, E-tie apa-pě nòk mà-kie kwa> mie-n Boelà-ka oeroe-.

ingestort, Senda-wie kiewà-rrě sò-mbě, aha- e-pe mi-ndab ierie-kě. Zoek een put, Boe-i anarau-. Zoek tot gij vindt (ziet), Anarau- damieie-die.

Wat is dit voor een huis? To kà-sàp sava- e-he?

Een begraafplaats, (lijken-huisje), Patàre

sava-.

Die man is al begraven, O-nim e-pe mi-ndab ogi-bě.

Begraaft dien man, A-ogibi-m o-nim e-pe. Later begraaf ik het gebeente; ik dood dan een varken voor het feest, Arie-ndě ajau-, nòk-kě mà-kie ogi-bě, nò-kkě bàsie-k mà-kie wazie-bě, zie nà-nggoek. Waarvoor is dat? Tò nà-nggoek? Een teeken voor de vreemdelingen (nl. bosjes gras, bladeren, enz. gebonden aan stijlen eene uitnoodiging om achter de huizen te komen), Poe- oni-m tip nà-nggoek.

Wat is dat daar voor een huisje? Tò

nà-nggoek papi-s sava- e-pe?

(Dat is) het huis, waar de vrouwen be» vallen, Worà-m sava-.

Hoogzwangere vrouwen gaan naar dat huis, Boe-btie jà-bě siepà-r worà-m sava- miet. Overmorgen ga ik naar Mamboen, Hòpònok Mà-mboen miet.

Die prauw is omgeslagen, Javoe-n e-pe mi-ndab kahò-bě.

Is daar (er) zand? Sa e-ke? Geen zand, (maar) veel modder, Sa ba-kě, gi-mkě otie-věkě.

's Nachts ga ik naar het schip terug, Hà-pě nòk hetò-k (hietò-k) sò-mbě javoe-n miet.