Page images
PDF
EPUB

Deinde Pan eum (?) deducit in montem, qui vocatur caeli stella. Postquam eo ascendit, contemplatus est late terras, ibique in eo monte aram creat caelo, primusque in ea ara Jupiter sacrificavit : in eo loco suspexit in cælum, quod oúpavós nominatur; idque, quod supra mundum erat, quod aether vocatur, de sui avi nomine cælo nomen indidit. Idque Jupiter, quod æther vocatur, precans primum cælum nominavit; eamque hostiam, quam ibi sacravit, totam adolevit. (LACt., Inst. div., I, 11.)

Eadem tempestate Jupiter in monte Olympo maximam partem vitæ colebat, et eo ad eum in jus veniebant, si quae res in controversia erant. (LACT., Ibid.)

Si quis quid novi invenerat, quod ad vitam humanam utile esset, eo veniebat, atque Jovi ostendebat. (LACT., Ibid.)

Jupiter imperium Neptuno dat maris, ut insuleis omnibus et quæ loca sunt secundum mare, omnibus regnaret. (LACT., Ibid.)

Ipse Jupiter, postquam rerum potitus est, in tantam insolentiam venit, ut ipse sibi fana multeis in loceis constitueret. Nam cum terras circuiret, in quameunque regionem venerat, reges principesve populorum hospitio sibi et amicitia copulabat : et cum a quoque digrederetur, jubebat sibi fanum creari hospitis sui nomine, quasi ita posset amicitiæ et foederis memoria conservari. Sic constituta sunt templa Jovi Atabyrio, Jovi Labradeo. Atabyrius enim et Labradeus hospites ejus atque adjutores in bello fuerunt. Item Jovi Laprio, Jovi Molioni, Jovi Casio, et quae sunt in eumdem modum, quod ille astutissime excogitavit, ut et sibi honorem divinum, et hospitibus suis perpetuum nomen acquireret, cum religione conjunctum. Gaude-bant ergo illi, et huic imperio ejus libenter obseque

bantur, et nominis sui gratia ritus annuos et festa celebrabant. Simile quiddam in Sicilia fecit Æneas, cum conditæ urbi Acesta hospitis nomen imposuit, ut eam postmodum lætus ac libens Acestes diligeret, augeret, ornaret. Hoc modo religionem cultus sui per orbem terræ Jupiter seminavit, et exemplum ceteris ad imitandum dedit. (LACT., Inst. div., I, 22.)

Deinde Jupiter, postquam terram quinquies circuivit, omnibusque amiceis atque cognateis sueis imperium divisit, reliquitque hominibus legeis, moreis, frumentaque paravit, multaque alia bona fecit, immortali gloria, memoriaque affectus, sempiterna monimenta sueis reliquit. Ætate pessum acta, in Creta vitam commutavit, et ad deos abiit; eumque Curetes filii sui curaverunt, decoraveruntque eum, et sepulcrum ejus est in Creta in oppido Gnoso; et dicitur Vesta hanc urbem creavisse, inque sepulchro ejus est inscriptum antiqueis literis græceis, o Zeus Tou Kpóvov, id est latine, Jupiter Saturni. (LACT., Inst. div., I, 11. Vide et I, 17.)

[ocr errors]

FESTUS, s. v. Solitaurilia. Quod si a sollo (i. e. toto, in Osca lingua) et tauris earum hostiarum ductum est nomen antiquæ consuetudinis, per unum / enuntiari non est mirum, quia nulla tunc geminabatur littera in scribendo; quam consuetudinem Ennius mutavisse fertur, utpote Græcus græco more usus, quod illi æque scribentes ac legentes duplicabant mutas semi[vocales et liquidas'].

(1) Quoique nous ayons distingué plus haut un Ennius grammairien, d'Ennius le poëte, on appliquera certainement à ce dernier le témoignage de Festus, en comparant celui de Velius Longus sur le poëte Attius. (Infra, p. 203.) Comme Épicharme, dont il résuma en vers les opinions philosophiques, Ennius peut bien avoir contribué, par quelques innovations, au perfectionnement de l'alphabet ou de l'orthographe.

XXI.

SENATUSCONSULTUM

DE PHILOSOPHIS ET RHETORIBUS 1.

(L'an de Rome 592; av. J.-C. 161.)

A. GELL., XV, 11: C. Fannio Strabone, M. Valerio Messala cos. senatusconsultum de philosophis et de rhetoribus latinis (?) factum est:

M. Pomponius prætor senatum consuluit. Quod verba facta sunt de philosophis et de rhetoribus, de ea re ita censuerunt : uti M. Pomponius prætor animadverteret, cœraretque, uti ei e republica fideque sua videretur, uti Romæ ne essent.

(1) Conservé aussi par Suétone, de Claris Rhetoribus, cap. 1. Haubold, Antiquitatis rom. monum. leg., n° 4. Comparez, plus bas, no XXXVI, le décret des censeurs contre les rhéteurs latins. Ici pourrait se placer le discours de Favonius pour la loi Fannia (portée l'an 592 par C. Fannius Strabon, suivant Pline, Hist. Nat., X, 50) que d'autres raisons nous ont fait insérer plus bas, no XXXIX, §. 1. Voyez Ibid., note sur le §. 11.

XXII.

§. I. CINQUIÈME INSCRIPTION DU TOMBEAU DES SCIPIONS'.

(Entre 580 et 600 de Rome; av. J.-C. 173 et 153.)

Quei apice insigne. dialis. flaminis. gesistei.
mors perfecit [t]ua. ut. essent. omnia
brevia. ho[n]os. fama. virtusque
gloria. atque ingenium. quibus sei
in longa licu[i]set tibe utier vita
facile facteis superases. gloriam
majorum. quare. lubens te in gremiu
Scipio. recipit. terra Publi.

prognatum Publio Corneli

2

§. II. SIXIÈME3 ET SEPTIÈME 4 INSCRIPTIONS.

L. Corneli L. f. P. n.

Scipio quaist

tr. mil. annos.

gnatus XXXIII

mortuos pater

regem. Antioco subegit.

[Cornelius L. f. L. n. [Scip]io. Asiagenus

comatus. annoru

gnatus. XVI.

(1) Piranesi, Tab. V, g. Lanzi, I, p. 155. Orell, no 558.

(2) Fils du premier Scipion l'Africain.

(3) Piranesi, Tab. V, e. Lanzi, I, p. 153. Orell, no 556.

(4) Piranesi, Tab. V, f. Lanzi, I, p. 157. Orell, no 557.
(5) Fils de Scipion l'Asiatique, petit-fils de Scipion l'Africain.
(6) Fils du précédent.

6

XXIII.

M. PORCIUS CATO CENSORIUS1.

(Mort l'an de Rome 604; av. J.-C. 149.)

ORATIO HABITA NUMANTIE APUD EQUITES.
(Vers 559.)

Cogitate cum animis vostris, si quid vos per laborem recte feceritis; labor ille a vobis cito recedet, bene factum a vobis, dum vivitis, non abscedet. Sed si qua per voluptatem nequiter feceritis, voluptas cito abibit, nequiter factum illud apud vos semper manebit. (A. GELL., XVI, 1.)

ORATIO UTI PREDA IN PUBLICUM REFERATUR.

(Vers 570.)

Miror audere, atque religionem non tenere, statuas

(1) Consultez, sur Caton le Censeur, d'abord l'extrait de sa biographie, par Cornélius Népos, et le témoignage classique de Tite-Live, XXXIX, 40; puis, parmi les modernes : Maiansius, ad Triginta Ictorum fragmenta, Genève, 1764, in-4°, t. I, p. 3-113; H. A. Lion, Catoniana, Göttingue, 1826, in-8°; G. C. Brillenburg, Dissert. litter. de M. Porcio Catone, Leyde, 1826, in-8°; J. H. Van Bolhuis, Diatribe litteraria in M. Porcii Catonis quæ supersunt scripta et fragmenta, Utrecht, 1826, in-8°; Ellendt, Hist. eloquentiæ rom., §. 13, en tête de son édition du Brutus de Cicéron, Konigsberg, 1825, in-8°, morceau réimprimé dans l'édition parisienne de l'ouvrage suivant: H. Meyer, Oratorum romanorum fragmenta, Zurich, 1832, in-8°, p. 8-92, p. 111-201, de l'édition de Paris, 1837, et p. 11-151 de la nouvelle édition publiée par l'auteur même, à Zurich, en 1842; A. Westermann, Geschichte der Beredtsamkeit, tome II, p. 37 et suiv., §. 23; G. E. Weber, Commentatio de M. Porcii Catonis Censorii vita et moribus, Brême, 1831; Gerlach, historische Studien, Hamburg et Gotha, 1841, in-8°, p. 171-201. C. Cornelius Scipio und M. Porcius Cato; A. Krause, Vitæ et fragmenta veterum historicorum romanorum, Berlin, 1833, in-8°, p. 89-125.

« PreviousContinue »