Page images
PDF
EPUB

LVII.

SENATUSCONSULTUM

DE MENSE AUGUSTO 1.

(An de Rome 745; av. J.-C. 8.)

MACROBE, Saturn., I, 12 : Augustus est, qui Sextilis ante vocabatur, donec honori Augusti daretur ex senatusconsulto cujus verba subjeci.

.... Cum imperator Cæsar Augustus mense sextili, et primum consulatum inierit, et triumphos tres in urbem intulerit, et ex Janiculo legiones deductæ, secutæque sint ejus auspicia ac fidem; et Ægyptus hoc mense in potestatem populi romani redacta sit, finisque hoc mense bellis civilibus impositus sit; atque ob has causas hic mensis huic imperio felicissimus sit ac fuerit, placere senatui, ut mensis Augustus appelle

tur....

Item plebiscitum factum ob eandem rem, Sex. Pacuvio tribuno plebem rogante.

(1) La date de ce sénatusconsulte est déterminée par Dion Cassius, LV, 6. En le comparant avec les autres monuments de ce genre qui nous sont parvenus, et notamment avec les numéros XV et XLVIII de notre collection, on verra que Macrobe en a supprimé au moins le préambule, et peut-être aussi les dernières lignes. Le nom des consuls, s'il n'avait pas disparu, nous permettrait de contrôler la date indiquée par Dion Cassius, dont l'autorité en fait de chronologie est quelquefois trompeuse.

LVIII'.

....

§. I. DECRETUM COLONIÆ PISANÆ PRIMUM.

(L'an de Rome 755; après J.-C. 3.)

5. XIII k. octobr. Pisis, in foro, in Augusteo. Scrib. adfuer. Q. Petillius Q. f., P. Rasinius L. f. Bassus, M. Puppius M. f., Q. Sertorius Q. f. Pica, Cn. Octavius Cn. f. Rufus, A. Albius A. f. Gutta. Quod C. Canius C. f. Saturninus IIvir v. f. de augendis honoribus L. Cæsaris, Augusti Cæsaris, patris patriæ, pontificis maxumi, tribuniciæ potestatis XXV, fili, auguris, consulis designati, principis juventutis, patroni coloniæ nostræ, q. d. e. r. f. p. d. e. r. i. c. Cum senatus populi romani, inter ceteros plurimos ac maxsimos honores L. Cæsaris, Augusti Cæsaris, patris patriæ, pontificis maximi, tribuniciæ potestatis XXV, filio, auguri, consuli designato, per cosesum omnium studio.... tetur, data cura C. Canio Saturnino IIvir. et Decem primis elig[endi] aspicendique, uter eorum locus magis idoneus videatur emendus

(1) Nous réunissons ici trois monuments de la reconnaissance ou de la flatterie des Romains envers l'empereur Auguste. Les deux premiers, plus connus sous le titre de Cenotaphia Pisana, ont été commentés, au XVIIe siècle, par le cardinal Noris, dans un ouvrage devenu classique pour les historiens et les archéologues. (Venise, 1681, in-fol., réimp. dans Burmann, Thes. Antiq. ital., t. VIII. 3o partie, et séparément à Pise, 1764, 2 vol., in-4°.) — Le troisième, qui est aussi pour la France un souvenir national, fut découvert en 1566, bientôt après commenté dans une dissertation spé→ ciale par Élie Vinet (Bordeaux, 1572, in-8°), et passa depuis dans presque toutes les collections d'inscriptions latines. Nous reproduisons avec M. Orell ( no 2489 ) le texte donné par Millin, Voyage dans les départements du midi de la France, tome IV, p. 374-377. Comparez, plus haut, les nos XXXI et XLIV et Orell, no 736.

,

publica pecunia a privatis ejus loci quem magis probaverint; utique apud eam aram quodannis a. d. XII k. sept. publice manibus ejus per magistratus eosve qui ibi juri dicendo prærunt, togis pullis amictos, quibus eorum jus fasque erit, eo die, ejus vestis habendæ inferiæ mittantur, bosque et ovis atri infulis cærulis infulati, diis manibus ejus mactentur; eæque hostia eo loco adoleantur, superque eas singulæ urnæ lactis, mellis, olei, fundantur; ac tum demum factam ceteris potestatem, si qui privatim velint manibus ejus inferias mittere; nive quis amplius uno cereo unave face coronave mittat, dum ii qui immolaverint, cincti Cabino ritu, struem lignorum succendant, adque exinde habeant. Uti locus ante eam aram, quo ea strues congerantur conmonantur, pate at quoque versus pedes XL stipitibusque rubustis sæpiatur, lignorumque acervos, ejus rei gratia, quodanuis ibi constituatur, cippoque grandi secundum aram defixso hoc decretum cum superioribus decretis ad ej[us] honores pertinentibus incidatur insculpaturve; nam, quod ad cetera solemnia, quæ eodem illo die vitare caverive placuissent placerentque, id sequendum quod de iis senatus p. r. censuisset; utique pri[mo] quoque tempore legati ex nostro ordine imp. Caesare (sic) Augustum, patrem patriae, pontificem maximum , tribuniciæ potestatis XXV, adeant, petantque ab eo, uti colonis Juliensibus coloniæ obsequenti[s] Juliæ Pisanæ ex hoc decreto ea omia (sic) facere exsequique permittat.

S. II. DECRETUM COLONIE PISANE ALTERUM.
(L'an de Rome 756; après J.-C. 4.)

[scribendo adfuer. Q. Sertorius Q. f. Atilius Tacitus, P. Rasinius L. f. Bassus, L. Lappius P. f.

Thallus, Q. Sertorius Q. f. Alpius Pica, C. Vettius, L. f. Vircula, M. Herius M. f. Priscus, A. Albius A. f. Gutta, Ti. Petronius Ti. f. Pollio, L. Fabius L. f. Bassus, Sex. Aponius Sex. f. Creticus, C. Canius C. f. Saturninus, L. Otacilius Q. f. Panthera; quod adsunt, cum in colonia nostra propter contentiones candidatorum magistratus non essent, et ea acta essent, quæ infra scripta sunt.

Cum a. d. IIII nonas apriles allatus esset nuntius, C. Cæsarem, Augusti, patris patriæ, pontif. maxsumi, custodis imperi romani, totiusque orbis terrarum præsidis, filium, Divi nepotem, post consulatum quem ultra finis extremas populi romani bellum gerens feliciter peregerat, bene gesta re publica, devicteis aut in fidem receptis bellicosissimis ac maxsimis gentibus, ipsum, volneribus pro re publica exceptis, ex eo casu crudelibus fatis ereptum populo romano, jam designatum justissumum ac simillumum parentis sui, virtutibus principem, coloniæque nostræ unicum præsidium, eaque res nondum quieto luctu quem ex decessu L. Cæsaris, fratris ejus, consulis designati, auguris, patroni nostri, principis juventutis, colonia universa susceperat, renovasset, multiplicassetque moerorem omnium singulorum universorumque, ob eas res universi decuriones colonique, quando eo casu in colonia neque IIvir neque præfecti erant, neque quisquam jure dicundo prærat, inter sese consenserunt, pro magnitudine tantæ ac tam inprovisa calamitatis, oportere ex ea die qua ejus decesus nuntiatus esset, usqui ad eam diem, qua ossa relata atque condita, justaque ejus manibus perfecta essent, cunctos, veste mutata, templisque deorum immortalium balneisque publicis et tabernis omnibus clausis, convictibus sese apstinere, matronas quæ in colonia nostra

sunt, sublugere, diemque eum, quo die C. Cæsar obit, qui dies est a. d. VIIII k. martias, pro Alliensi lugubrem memoriæ prodi, notarique in præsentia, omnium jussu ac voluntate, caverique ne quod sacrificium publicum neve quæ supplicationes, nive sponsalia nive convivia publica, postea in eum diem eove die, qui dies erit a. d. VIIII k. mart., fiant concipiantur indicanturve; nive qui ludi scenici circiensesve eo die fiant spectenturve;

Utique eo die quodannis publice, manibus ejus, per magistratus, eosve qui Pisis jure dicundo prærunt, eodem loco eodemque modo, quo L. Cæsari parentari institutum est, parentetur; utique arcus celeberrimo coloniæ nostræ loco constituatur, ornatus spoleis devictarum aut in fidem receptarum ab eo gentium; super eum statua pedestris ipsius triumphali ornatu, circaque eam duæ equestres inauratæ Gai et Luci Cæsarum statuæ ponantur;

Utique, cum primum per legem coloniæ duoviros creare et habere potuerimus, ii duoviri qui primi creati erunt, hoc quod decurionibus et universis colonis placuit, ad decuriones referant, eorum publica auctoritate adhibita, legitume id caveatur, auctoribusque iis in tabulas publicas referatur; interea T. Statulenus Juncus, flamen augustalis, pontif. minor publicorum p. r. sacrorum rogaretur, uti cum legatis, excusata præsenti coloniæ necessitate, hoc officium publicum et voluntatem universorum libello reddito imp. Cæsari Augusto, patri patriæ, pontif. maxsimo, tribuniciæ potest. XXVI, indicet;

Idque [ubi?] T. Statulenus Juncus, princeps coloniæ nostræ, flamen august., pontif. minor publicorum p. r. sacrorum, libello, ita uti supra scriptum est, imperatori Cæsari Augusto, pontif. maximo, tribun. po

« PreviousContinue »