Page images
PDF
EPUB

lut ponte agerentur. Primus erat pavor, quum, soluta ab ceteris rate, in altum raperentur: ibi, urgentes inter se, cedentibus extremis ab aqua, trepidationis aliquantum edebant; donec quietem ipse timor circumspectantibus aquam fecisset. Excidere etiam sævientes quidam in flumen, sed, pondere ipso stabiles, dejectis rectoribus, quærendis pedetentim vadis (9), in terram evasere.

Dum elephanti trajiciuntur, interim Hannibal Numidas equites quingentos ad castra Romana miserat speculatum ubi, et quantæ copiæ essent, et quid pararent. Huic alæ equitum missi ab ostio Rhodani trecenti Romanorum equites occurrunt. Prolium atrocius, quam pro numero pugnantium, editur. Nam præter multa vulnera, cædes etiam prope par utrimque fuit: fugaque et pavor Numidarum Romanis, jam admodum fessis, victoriam dedit. Victores ad centum sexaginta, nec omnes Romani, sed pars Gallorum; victi amplius ducenti ceciderunt. Hoc principium simul omenque belli, ut summæ rerum prosperum eventum, ita haud sane incruentam ancipitisque certaminis victoriam Romanis portendit. (XXÎ, 26-29.)

NARRATION XXX

PASSAGE DES ALPES

(218 av. J.-C.)

ARGUMENT

Hannibal, en arrivant devant les Alpes, les trouva cou

9 Quærendis pedetentim pouvaient ainsi respirer; vadis. Polybe ajoute qu'ils mais que leurs guides péri

tenaient leurs trompes au- rent tous. dessus de l'eau, et qu'ils

vertes de neige, et gardées par des montagnards nombreux et vaillants. Il les franchit en quinze jours, après des peines infinies, et ses soldats contemplèrent enfin le beau pays qu'il leur proposait comme la récompense de leurs travaux. De cinquante mille fantassins et de neuf mille cavaliers, il ne lui restait, à la descente des Alpes, que vingt-six mille soldats.

Sommaire Description de la Durance; Arrivée de l'armée carthaginoise au pied des Alpes; Stratagème d'Hannibal pour écarter les montagnards; Désordre de l'armée carthaginoise; Hannibal met les montagnards en fuite; - Dangers nouveaux qu'il court; - Hannibal parvient à rallier ses troupes; Arrivée des Carthaginois au sommet des Alpes; - Descente des Alpes; — Rencontre d'un rocher infranchissable; - Les Carthaginois surmontent toutes les difficultés et arrivent en Italie.

Hannibal quum jam Alpes peteret, haud usquam impedita via, ad Druentiam (1) flumen pervenit. Is et ipse Alpinus amnis longe omnium Galliæ fluminum difficillimus transitu est. Nam, quum aquæ vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est: quia nullis coercitus ripis, pluribus simul, neque iisdem alveis fluens, nova semper vada novosque gurgites (et ob eadem pediti quoque incerta via est), ad hæc saxa glareosa volvens, nihil stabile nec tutum ingredienti præbet; et tum forte imbribus auctus ingentem transgredientibus tumultum fecit, quum super cetera trepidatione ipsi sua atque incertis clamoribus turbarentur.

Hannibal ab Druentia campestri maxime itinere ad Alpes cum bona pace incolentium ea loca Gallorum pervenit. Tum, quanquam fama prius, qua incerta in majus vero ferri solent, præcepta res erat, tamen ex propinquo visa montium altitudo, nivesque coelo prope immixte, tecta informia imposita rupibus, pecora jumentaque torrida frigore, homines intonsi et inculti, animalia inanimaque omnia rigentia gélu, cetera visu quam dictu fœdiora, terrorem renovarunt. Erigentibus

XXX. 1. Druentia. La Du- Rhône, au-dessous d'Avirance, qui se jette dans le gnon

in primos agmen clivos apparuerunt imminentes tumulos insidentes montani: qui, si valles occultiores insedissent, coorti in pugnam repente, ingentem fugam stragemque dedissent. Hannibaĺ consistere signa jubet; Gallisque ad visenda loca præmissis, postquam comperit transitum eâ non esse, castra inter confragosa omnia præruptaque, quam extentissima potest valle, locat.

Tum per eosdem Gallos, haud sane multum lingua moribusque abhorrentes, quum se immiscuissent colloquiis montanorum, edoctus interdiu tantum obsideri saltum, nocte in sua quemque dilabi tecta; luce prima subiit tumulos, ut ex aperto atque interdiu vim per angustias facturus. Die deinde simulando aliud quam quod parabatur consumpto, quum eodem, quo constiterant, loco castra communissent, ubi primum digressos tumulis montanos laxatasque sensit custodias, pluribus ignibus, quam pro numero manentium, in speciem factis, impedimentisque cum equite relictis et maxima parte peditum; ipse cum expeditis, acerrimo quoque viro, raptim angustias evadit: iisque ipsis tumulis, quos hostes tenuerant, consedit.

Prima deinde luce castra mota, et agmen reliquum incedere cœpit. Jam montani signo dato ex castellis ad stationem solitam conveniebant; quum repente conspiciunt alios, arce occupata sua, super caput imminentes, alios via transire hostes. Utraque simul objecta res oculis animisque immobiles parumper eos defixit. Deinde, ut trepidationem in angustiis, suoque ipsum tumultu misceri agmen videre, equis maxime consternatis, quicquid adjecissent ipsi terroris, satis ad perniciem fore rati, diversis rupibus, juxta invia ac devia assueti (2), decurrunt. Tum vero simul

2. La tournure assueti in- iter melius. (Hor., Art. poet., via est analogue à doctus v. 68) En outre, Virgile

ab hostibus, simul ab iniquitate locorum, Pœni oppugnabantur; plusque inter ipsos, sibi quoque tendente ut periculo prius evaderet, quam cum hostibus, certaminis erat. Equi maxime infestum agmen faciebant, qui, et clamoribus dissonis, quos nemora etiam repercussæque valles augebant, territi trepidabant, et icti forte aut vulnerati adeo consternabantur, ut stragem ingentem simul hominum ac sarcinarum omnis generis facerent: multosque turba, quum præcipites deruptæque utrimque angustia essent, in immensum altitudinis dejecit, quosdam et armatos: sed ruinæ maximæ modo jumenta cum oneribus devolvebantur.

Quæ quanquam fœda visu erant, stetit parumper tamen Hannibal, ac suos continuit, ne tumultum ac trepidationem augeret. Deinde, postquam interrumpi agmen vidit, periculumque esse ne exutum impedimentis exercitum nequicquam incolumem traduxisset, decurrit ex superiore loco; et, quum impetu ipso fudisset hostem, suis quoque tumultum auxit. Sed is tumultus momento temporis, postquam liberata itinera fuga montanorum erant, sedatur; nec per otium modo, sed prope silentio, mox omnes traducti. Castellum inde, quod caput ejus regionis erat, viculosque circumjectos capit, et captivo cibo (3) ac pecoribus per triduum exercitum aluit. Et quia nec montanis primo perculsis, nec loco magnopere

a dit assuescite bella (En., VI, 832). Or, assuescere étant neutre, peut être assimilé à un passif, tel que doceri; il est donc tout naturel que le passif assuetus soit considéré et traité comme participe du neutre assuescere. Invius se dit de ce qui n'offre point de chemin ou n'en comporte pas; devius,

de ce qui offre un chemin detourné, ou de ce qui est hors de la route. - Invia, devia, adj. pl. n. pris substantivement.

3. Captivo cibo. T.-Live a dit aussi ailleurs captivum aurum, captiva navigia, et Horace: captivum portatur ebur, captiva Corinthus (II Ep., 1, 193).

impediebantur, aliquantum eo triduo viæ confecit. Perventum inde ad frequentem cultoribus alium, ut inter montana (4), populum. Ibi non bello aperto, sed suis artibus (5), fraude et insidiis, est prope circumventus. Magno natu principes castellorum oratores ad Poenum veniunt: alienis malis, utili exemplo, doctos (6), memorantes amicitiam malle, quam vim experiri Pœnorum. Itaque obedienter imperata facturos: commeatum, itinerisque duces, et ad fidem promissorum obsides acciperet. Hannibal nec temere credendo, nec aspernando, ne repudiati aperte hostes fierent, benigne quum respondisset; obsidibus, quos dabant, acceptis, et commeatu, quem in viam ipsi detulerant, usus, nequaquam, ut inter pacatos, incomposito agmine duces eorum sequitur. Primum agmen elephanti et equites erant ipse post cum robore peditum, circumspectans sollicitusque omnia (7), incedebat. Ubi in angustiorem viam ex parte altera subjectam jugo insuper imminenti ventum est, undique ex insidiis barbari a fronte, ab tergo coorti, cominus eminus petunt : saxa ingentia in agmen devol

4. Ut inter montana, m. à m. comme (un peuple peut être nombreux) dans des montagnes, c.-à-d. aussi nombreux qu'un peuple peut l'être dans les montagnes. Ainsi, dans la Narr. suiv., satis, ut in re trepida, impavidus, assez courageux pour une position aussi alarmante, m. à m. courageux comme (on peut l'être) dans une telle situation. pl. n. montana, adj. pris substantivement, a un sens plus vague, plus général que montes: c'est le fr. « un pays de montagnes, une région montagneuse. »

Le

5. Suis artibus, c'est-àdire que la ruse et les embûches étaient les moyens favoris d'Hannibal. On sait le mot célèbre de Tite-Live, qui attribue à Hannibal perfidiam plus quam Punicam. C'est de cette perfidie que les montagnards faisaient usage contre lui.

6. Construisez: Memorantes: (se), doctos al. mal.

7. Sollicitus omnia est en soi-même une tournure poétique; mais ici l'acc. omnia passe pour compl. de sollicitus, à la faveur de circumspectans.

« PreviousContinue »