Page images
PDF
EPUB

et des vicissitudes inopinées qui réveillent l'attention par une agréable surprise, qui tiennent jusqu'à la fin l'esprit du lecteur comme en suspens, et qui, par cette incertitude même, lui procurent un plaisir incroyable, surtout quand le récit se termine par un événement intéressant et singulier

NARRATION IV

FORFAIT DE TULLIE

(534 av. J.-C.)

ARGUMENT

Servius Tullius, sixième roi de Rome, avait, dit-on, suz la fin de son règne, formé le projet d'abdiquer la couronne et de réduire le gouvernement en pure république, sous la régence de deux magistrats, lorsqu'il pérít victime d'un crime atroce. Sa fille Tullie, monstre d'ambition et de cruauté, qui, par le meurtre de son époux et de sa sœur, avait pu s'unir à Lucius Tarquin, son beau-frère, trouvant que Servius vivait trop longtemps, résolut, avec son nouveau mari, de s'en défaire par un assassinat. Lucius se présenta au sénat et s'y fit proclamer roi. A la nouvelle de cette entreprise, Servius Tullius_accourut sans gardes à la salle des délibérations; mais Lucius Tarquin le précipita du haut des degrés, donna ordre à ses gens de l'achever, et l'exécrable Tullie fit fouler sous les pieds de ses chevaux et sous les roues de son char le corps de son père, dans une rue qui depuis porta le nom de Voie Scélérate, ou, comme on dirait en français Rue du Crime.

Sommaire: Union des deux filles de Tullius aux deux fils de Tarquin; diversité des deux couples: rapprochement de Lucius Tarquin et de Tullie; Tullie exhorte son nouveau mari à se défaire du roi Tullius Intrigues de Tarquin qui convoque le sénat au palais du roi; - Paroles de Tarquin aux sénateurs; Arrivée de Tullius; Tarquin le précipite des degrés du palais; -Tullie fait passer les roues de son char sur le corps de son père.

Tulit et Romana regia sceleris tragici exemplum, ut tædio regum maturior veniret libertas, ultimumque regnum esset quod scelere partum foret. Ardentis animi juvenis L. Tarquinius (Prisci Tarquinii regis filius neposne fuerit, parum liquet; pluribus tamen auctoribus filium ediderim) fratrem habuerat Aruntem Tarquinium,

mitis ingenii juvenem. His duobus duæ Tulli, regis filiæ, nupserant, et ipsæ longe dispares moribus. Forte ita inciderat, ne duo violenta ingenia matrimonio jungerentur, fortuna, credo, populi Romani, quo diuturnius Servii regnum esset, constituique civitatis mores (1) possent. Angebatur ferox Tullia, nihil materiæ in viro neque ad cupiditatem neque ad audaciam esse. Tota in alterum versa Tarquinium, eum mirari, eum virum dicere, ac regio sanguine ortum : spernere sororem, quod, virum nacta, muliebri cessaret (2) audacia. Contrahit celeriter similitudo eos, ut fere fit malum malo aptissimum : sed initium turbandi omnia a femina ortum est. Ea, secretis viri alieni assuefacta sermonibus, nullis verborum contumeliis parcere, de viro ad fratrem, de sorore ad virum (3); et se rectius viduam, et illum cœlibem futurum fuisse contendere, quam cum impari jungi, ut elanguescendum aliena ignavia esset. Si sibi eum, quo digna esset, dii dedissent virum, domi se propediem visuram regnum fuisse, quod apud patrem videat. Celeriter adolescentem sue temeritatis implet. Lucius Tarquinius et Tullia minor prope continuatis funeribus quum domos vacuas novo matrimonio (4) fecissent, iunguntur nuptiis, magis non prohibente Servio, quam approbante.

IV. 1. Civitatis mores. Servius Tullius avait établi les diverses classes de ci

toyens, les services affectés à chacune d'elles, l'ordre et la manière dont les suffrages devaient être donnés dans les assemblées, le cens, et autres institutions qui avaient besoin, pour s'affermir, du temps et de l'habitude ensemble d'idées qui

ne

pouvait être exprimé d'une manière plus heu

reuse que par constitui civitatis mores.

2. Cessaret, se relâchait de, ne faisait pas preuve de.

3. Virum, s.-ent. sororis, comme plus haut fratrem, s.-ent. viri.

4. Novo matrimonio, datif, pour ad novum matrimonium. De même Cicéron sur Catilina, I, 6: Quum morte superioris uxoris domum vacuam novis nuptiis fecisset.

Tum vero in dies infestior Tullii senectus, infestius cœpit regnum esse. Jam enim ab scelere ad aliud spectare mulier scelus: nec nocte, nec interdiu virum conquiescere pati, ne gratuita præterita parricidia (5) essent : « non sibi defuisse, « cui nupta (6) diceretur, nec cum quo tacita « serviret : defuisse qui se regno dignum putaret; << qui meminisset se esse Prisci Tarquinii filium; <qui habere, quam sperare, regnum mallet. Si « tu is es, cui nuptam esse me arbitror, et virum « et regem appello : sin minus, eo nunc pejus << mutata est res, quod istic (7) cum ignavia est << scelus. Quin accingeris? Non tibi ab Corintho, « nec ab Tarquiniis (8), ut patri tuo, peregrina << regna moliri necesse est. Dii te penates patrii« que, et patris imago (9), et domus regia, et in « domo regale solium, et nomen Tarquinium (10) << creat vocatque regem. Aut si ad hæc parum est « animi, quid frustraris civitatem? quid te ut « regium juvenem conspici sinis? Facesse hinc « Tarquinios, aut Corinthum; devolvere retro ad « stirpem, fratri similior, quam patri. » His aliisque increpando juvenem instigat, nec conquiescere ipsa potest: si, quum Tanaquil, peregrina mulier, tantum moliri potuisset animo, ut duo continua regna viro, ac deinceps genero, dedisset; ipsa, regio semine orta, nullum momentum in dando adimendoque regno faceret.

5. Parricidium se dit de tout meurtre de proches parents consanguins.

6. D'autres lisent: cui innupta diceretur, c.-à-d. in cujus domum nupta ou per nuptias intrasse diceretur. 7. Istic, pour apud te.

8. Tarquinii, ville d'Etrurie, d'où Tarquin l'Ancien, avec Tanaquil, vint à Rome; son père, nommé Démarate, était un émigré de Coriuthe.

9. Patris imago, pour nobilitas tua. Les familles nobles avaient les images de leurs ancêtres dans leur atrium ou vestibule. On trouve le mot imagines pour dire des ancêtres nobles.

10. Nomen Tarquinium. Ces mots étant au nominatif, Tarquinium est nécessairement le neutre de l'adj. Tarquinius, a, um.

His muliebribus instinctus furiis Tarquinius circumire et prensare minorum maxime gentium Patres (11); admonere paterni beneficii, ac pro eo gratiam repetere; allicere donis juvenes : quum de se ingentia pollicendo tum regis criminibus (12) omnibus locis crescere. Postremo, ut jam agendæ rei tempus visum est, stipatus agmine armatorum, in forum irrupit : inde, omnibus perculsis pavore, in regia sede pro curia sedens, Patres in curiam per præconem ad regem Tarquinium citari jussit.

Convenere extemplo, alii jam ante ad hoc præparati, alii metu, ne non venisse fraudi esset (13), novitate ac miraculo attoniti, et jam de Servio actum rati. Ibi Tarquinius, maledicta ab stirpe ultima orsus : « servum, servaque natum, post << mortem indignam parentis sui, non interregno, << ut antea, inito, non comitiis habitis, non per << suffragium populi, non auctoribus Patribus, << muliebri (14) dono regnum occupasse. Ita natum, << ita creatum regem, fautorem infimi generis << hominum, ex quo ipse sit, odio alienæ hones<< tatis (15) ereptum primoribus agrum sordidis«simo cuique divisisse: omnia onera, quæ com<< munia quondam fuerint, inclinasse in primores « civitatis instituisse censum, ut insignis ad

11. La place du mot maxime influe sur le sens, qui est: « Les sénateurs, et surtout parmi eux, ceux qu'on appelait minorum gentium. » C'étaient les cent sénateurs d'institution nouvelle, due à Tarquin l'Ancien, et choisis parmi les plébéiens; tandis que les Patres majorum gentium, c.-à-d. des grandes maisons, étaient les deux cents sénateurs d'institution primitive, due à Romulus.

12. Regis criminibus, pour criminando regem.

13. Fraudi esset, ne leur fût imputé à perfidie, ne les rendît suspects de trahison.

14. Muliebri, pour sed muliebri (par Tanaquil). Voy. la remarque 3, Narr. III.

15. Honestatis est dit ici de la naissance, de la noblesse. Tous ces reproches se rapportent à la distribution équitable des classes et des biens que Servius avait établie

<< invidiam locupletiorum fortuna esset, et parata, « unde, ubi vellet, egentissimis largiretur. »

Huic orationi Servius quum intervenisset, trepido nuntio excitatus, extemplo a vestibulo curiæ magna voce : Quid hoc, inquit, Tarquini, rei est? qua tu audacia me vivo vocare ausus es Patres? aut in sede considere mea? Quum ille ferociter ad hæc, se patris tui tenere sedem, multo, quam servum, potiorem filium regis regni heredem satis illum diu per licentiam eludentem insultasse dominis; clamor ab utriusque fautoribus oritur, et concursus populi fiebat in curiam apparebatque regnaturum qui vicisset.

Tum Tarquinius, necessitate jam ipsa cogente ultima audere, multo et ætate et viribus validior, medium arripit Servium, elatumque e curia, in inferiorem partem per gradus dejicit. Inde ad cogendum senatum (16) in curiam rediit.

Fit fuga regis apparitorum atque comitum. Ipse prope exsanguis quum sine regio comitatu domum se reciperet, ab iis qui missi ab Tarquinio fugientem consecuti erant, interficitur. Creditur, quia non abhorret a cetero scelere, admonitu Tulliæ id factum : carpento certe (id quod satis constat) in forum invecta, nec reverita cœtum virorum, evocavit virum e curia, regemque prima appellavit. A quo facessere jussa ex tanto tumultu, quum se domum reciperet, pervenissetque ad summum Cyprium vicum (17), ubi Dianium nuper fuit, flectenti carpentum dextra in Urbium clivum (18), ut in collem Esquiliarium eveheretur,

16. Ad cogendum senatum. Le sénat s'était dispersé pendant ce tumulte.

17. Cyprium vicum. Varron, de Lingua lat.. V, 159: Vieus Cyprius a cypro (dictus), quod ibi Sabini cives additi consederunt, qui a

bono omine id appellarunt; nam cyprum sabine bonum (dicitur). Il s'y trouvait un petit temple de Diane.

18. Urbium clivum, près des Esquiliæ, où était située la maison de Servius Urbium est l'ace. s m de

« PreviousContinue »