Page images
PDF
EPUB

«

fecisset. Ipsum quippe asperrimo hiemis Tici<num usque progressum, neque abscedentem a « corpore, simul Urbem intravisse; circumfusas lecto Claudiorum Juliorumque (20) imagines; << defletum in foro, laudatum pro rostris; cuncta a majoribus reperta, aut quæ posteri invenerint, « cumulata. At Germanico ne solitos quidem et cuicumque nobili debitos honores contigisse. << Sane corpus ob longinquitatem itinerum exter«nis terris quoquo modo crematum; sed tanto plura decora mox tribui par fuisse, quanto prima fors negavisset. Non fratrem (21), nisi unius diei via, non patruum, saltem porta tenus, obvium. « Ubi illa veterum instituta? propositam toro effigiem, meditata ad memoriam virtutis carmina (22), et laudationes et lacrimas, vel « doloris imitamenta? »

«

Gnarum id Tiberio fuit; utque premeret (23) vulgi sermones, monuit edicto «multos illus<< trium Romanorum ob rempublicam obiisse; << neminem tam flagranti desiderio celebratum. Idque et sibi et cunctis egregium, si modus adjiceretur. Non enim eadem decora principibus viris et imperatori populo, quæ modicis do<< mibus aut civitatibus. Convenisse recenti dolori << luctum, et ex morore solatia : sed referendum jam animum ad firmitudinem, ut quondam

[ocr errors]

20. Juliorum. Outre les images des Claudius (a patre) et des Livius (a matre), Auguste avait accordé celles des Julius à cause de l'alliance; car Antonia, petite-fille d'Auguste, était la femme de Drusus.

21. Fratrem. Le seul frère véritable de Germanicus était Claude, qui fut plus tard empereur; mais Germanicus, ayant été adopté par son oncle Tibère, se

trouvait ainsi frère légal

de Drusus, fils de Tibère. C'est de Drusus qu'il est ici question, et Tacite laisse Claude de côté, comme indigne.

22. Carmina, pour être chantés publiquement par des chœurs.

23. Premeret n'est pas tout à fait reprimeret; « étouffer », et non «<

ter ».

c'est arrê

[ocr errors]

<< divus Julius, amissa unica filia, ut divus Augustus, ereptis nepotibus, abstruserint tristitiam. Nihil opus vetustioribus exemplis, quoties populus Romanus clades exercituum, interitum ducum, funditus amissas nobiles familias con«stanter tulerit; principes mortales, rempubli<< cam æternam esse; proin repeterent solennia, »> et quia ludorum Megalesium (24) spectaculum suberat, etiam voluptates resumerent. » (ANN. III, 1-6.)

NARRATION V

MORT ET CARACTÈRE DE TIBÈRE

(37 après J.-C.).

ARGUMENT.

Depuis la mort de Germanicus, le règne de Tibère ne présente qu'une longue suite d'odieuses délations et de meurtres juridiques. Retiré dans l'île de Caprée, ce prince farouche immola ou laissa immoler tour à tour par Séjan presque tous les membres de sa famille. Lorsque le ministre de ses crimes eut été sacrifié lui-même à sa vengeance, Tibère ne se livra qu'avec plus de fureur à tous les excès de la débauche et de la cruauté. Cependant, il s'efforçait de cacher l'épuisement de sa vie, en affectant de s'adonner au travail ou aux jeux, et se plaisant à former par ses exemples Caïus Caligula, qui devait lui succéder et surpasser encore son modèle. Enfin, sentant les approches de la mort, Tibère quitta l'île de Caprée pour se distraire: il éprouva de hideuses défaillances, suite de ses excès. Un instant, on le crut mort. Le préfet du prétoire Macron s'empressa de faire proclamer Caïus par les

la

24. Megalesia, pl. n. (gén. iorum) ou Megalenses ludi, étaient les jeux célébrés en l'honneur de Cybèle, grande Déesse (μεγάλη μήtnp). Ils commençaient la veille des nones d'avril (4 avril), et duraient sept jours. Le grand deuil pour Germa

nicus avait déjà empêché la célébration des Saturnales au mois de décembre précédent. Comme les manuscrits portent Megalesium et non Megalensium, il est probable que cette forme est la contraction de Megalesiorum.

soldats. Tout à coup le malade revint de sa faiblesse; la terreur glaça les esprits des nouveaux courtisans; mais le préfet ordonna qu'on étouffât le moribond, et les délivra d'un monstre pour en donner un autre à la terre.

Sommaire : Épuisement et défaillances de Tibère, divulgués par le médecin Chariclès; mort de ce prince. Origine et élévation de Tibère; son caractère et ses mœurs.

Jam Tiberium corpus, jam vires, nondum dissimulatio deserebat. Idem animo rigor: sermone ac vultu intentus, quæsita interdum comitate quamvis manifestam defectionem tegebat; mutatisque sæpius locis, tandem apud promontorium Miseni consedit in villa cui L. Lucullus quondam dominus (1). Illic eum appropinquare supremis tali modo compertum. Erat medicus arte insignis, nomine Charicles, non quidem regere valetudines Principis solitus, consilii tamen copiam præbere. Is velut propria ad negotia digrediens, et per speciem officii manum complexus, pulsum venarum attigit. Neque fefellit (2) : nam Tiberius, incertum an offensus tantoque magis iram premens, instaurari epulas jubet, discumbitque ultra solitum, quasi honori abeuntis amici tribueret. Charicles tamen labi spiritum, nec ultra biduum duraturum Macroni firmavit. Inde cuncta colloquiis inter præsentes, nuntiis apud legatos et exercitus festinabantur. XVII Kal. Aprilis (3) interclusa anima creditus est mortalitatem explevisse. Et multo gratantum concursu ad capienda imperii primordia C. Cæsar egrediebatur, quum repente affertur redire Tiberio vocem ac visus, vocarique qui recreandæ defectioni cibum afferrent. Pavor hinc in omnes; et ceteri passim dispergi, se quisque moestum aut nescium fingere; Cæsar in silentium fixus, a summa spe

V. 1. Lucullus quondam dominus; et avant Lucullus, Caïus Marius.

2. Neque (hoc ou res) fe

fellit (Tiberium).

3. XVII Kal. Aprilis, c'est le 16 du mois de mars.

novissima (4) exspectabat: Macro intrepidus opprimi senem injectu multæ vestis jubet, discedique ab limine. Sic Tiberius finivit octavo et septuagesimo ætatis anno.

Pater ei Nero et utrimque origo gentis Claudiæ, quanquam mater in Liviam et mox Juliam familiam adoptionibus transierit. Casus prima ab infantia ancipites. Nam proscriptum patrem (5) exsul secutus, ubi domum Augusti privignus introiit, multis æmulis conflictatus est, dum Marcellus et Agrippa, mox Caius Luciusque Cæsares viguere. Etiam frater ejus Drusus prosperiore civium amore erat. Sed maxime in lubrico egit, (6) accepta in matrimonium Julia, impudicitiam uxoris tolerans aut declinans (7). Deinde Rhodo regressus, vacuos (8) Principis penates duodecim annis, mox rei Romanæ arbitrium tribus ferme et viginti obtinuit. Morum quoque tempora illi diversa egregium vita famaque, quoad privatus vel in imperiis sub Augusto fuit; occultum ac subdolum fingendis virtutibus, donec Germanicus ac Drusus superfuere. Idem inter bona malaque mixtus; incolumi matre; intestabilis (9) sævitia, sed obtectis libidinibus, dum Sejanum dilexit timuitve: postremo in scelera simul ac dedecora prorupit, postquam, remoto pudore et metu, suo tantum ingenio utebatur. (ANN. VI, 50, 51.)

4.

Novissima, la mort, après l'espérance de posséder le pouvoir suprême.

5. Patrem, Tibérius Claudius Néron.

6. Agere in lubrico, litt. passer le temps, se trouver sur un endroit glissant, c.-à-d. être dans une situa

tion critique.

7. Declinans, par sa retraite dans l'île de Rhodes.

8. Vacuos, après la mort de Marcellus, d'Agrippa et des deux fils de ce dernier, Caïus et Lucius.

9. Intestabilis pour detestabilis.

NARRATION VI

EMPOISONNEMENT ET MORT DE BRITANNICUS

(55 après J.-C.)

ARGUMENT

La mort de Britannicus fut occasionnée par la chute du crédit d'Agrippine, mère de Néron, qui, après avoir été la plus cruelle ennemie de ce jeune prince, voulait, les circonslances étant changées, s'en faire un appui et une ressource contre son fils. Furieuse d'avoir perdu sa puissance, elle osa dire à Néron que Britannicus n'était plus un enfant, que c'était le véritable fils de Claude, le digne héritier de ce trône qu'un intrus et un adopté n'occupait que pour outrager sa mère. » (Trad. Burnouf.) Dès lors Néron résolut d'empoisonner son rival: il s'adressa à Julius Pollion, tribun d'une cohorte prétorienne, qui avait en garde l'empoisonneuse Locuste. Le poison fut servi dans un repas à Britannicus, en présence de Néron, et le jeune prince périt presque à l'ins

tant.

Sommaire Fureur d'Agrippine qui a perdu tout son crédit auprès de Néron; Allusion faite par Britannicus au rang suprême dont il a été frustré; Néron se détermine à le faire empoisonner; premier essai inutile; - Britannicus est empoisonné au milieu d'un repas; Une même nuit voit la mort et les funérailles de Britannicus.

Nero, infensus iis quibus superbia matris Agrippinæ innitebatur, demovet Pallantem curâ rerum quis a Claudio impositus velut arbitrium regni agebat; ferebaturque, degrediente eo magna prosequentium multitudine, non absurde (1) dixisse ire Pallantem ut ejuraret (2). Sane pepigerat Pallas ne cujus facti in præteritum interrogaretur (3) paresque rationis cum republica haberet (4). Præceps post hæc Agrippina

VI. 1. Non absurde, c.-à-d. facete, plaisamment.

2. Ejurare signifiait à la fois abdiquer (ejurare imperium) et déclarer sa banqueroute (ejurare bonam

copiam).

le

3. Interrogare avec gén. de la chose signifie poursuivre en justice pour... 4. Pares rationes signifie des comptes où la recette et

« PreviousContinue »