Page images
PDF
EPUB

finitimis spectaculum jubet : quantoque apparatu tum sciebant aut poterant, concelebrant, ut rem claram exspectatamque facerent.

Multi mortales convenere, studio etiam videndæ novæ urbis; maxime proximi quique, Caninenses, Crustumini, Antemnates. Jam Sabinorum omnis multitudo cum liberis ac conjugibus venit. Invitati hospitaliter per domos, quum situm moeniaque et frequentem tectis urbem vidissent, mirantur tam brevi rem Romanam crevisse. Ubi spectaculi tempus venit, deditæque eo (5) mentes cum oculis erant, tum ex composito orta vis: signoque dato, juventus Romana ad capiendas virgines discurrit. Magna pars forte, ut in quem quæque inciderat, raptæ; quasdam forma excellentes primoribus Patrum destinatas ex plebe homines, quibus datum negotium erat, domos (6) deferebant. Unam, longe ante alias insignem specie ac pulchritudine, a globo Talassii cujusdam raptam ferunt multisque sciscitantibus cuinam eam ferrent, identidem, ne quis violaret, Talassio ferri clamitatum : inde nuptialem hanc vocem factam (7).

Turbato per metum ludicro, moesti parentes virginum profugiunt, incusantes violati hospitii foedus, deumque invocantes, cujus ad sollemne

sous terre (condere); et c'est pour cela qu'on l'a identifié avec Neptune Equestre, dont l'autel se trouvait enfoui sous terre dans le Grand Cirque. Une autre coïncidence, c'est que, suivant Virgile (En. VIII, 636), ce fut après la célébration des grands jeux du Cirque que Romulus fit enlever les Sabines.

5. Eo, adv., de ce côté; c'est tout à fait le français y. 6. Domos, sans préposi

tion, pour in suas domos, comme au sing. domum est pour in suam domum.

7. Nuptialem vocem. Dans les noces, les Romains chantaient le refrain Talassie, Talassie, comme les Grecs Tay Tuevate. Les anciens dérivent ce mot de áλapos, corbeille où les femmes déposaient leur laine, ou mieux de ταλασία, lanificium, dont le dérivé talantos, adj., ion., ressemble singulièrement au mot latin.

ludosque, per fas ac fidem decepti, venissent. Nec raptis aut spes de se melior, aut indignatio est minor sed ipse Romulus circumibat docebatque,« patrum id superbia factum, qui connu« bium finitimis negassent: illas tamen in ma<< trimonio, in societate fortunarum omnium ci«vitatisque, et quo nihil carius humano generi «sit, liberûm fore. Mollirent modo iras; et qui« bus fors corpora dedisset, darent animos. Sæpe << ex injuria postmodum gratiam ortam eoque << melioribus usuras viris, quod annisurus pro se << quisque sit, ut quum suam vicem functus officio «sit, parentum etiam patriæque expleat deside<< rium. » Accedebant blanditiæ virorum, factum purgantium amore : quæ maxime ad muliebre ingenium efficaces preces sunt. (I, 9.)

NARRATION II

GUERRE CONTRE LES SABINS, ET RÉCONCILIATION OPÉRÉE PAR LES SABINES ENLEVÉES

(745 av. J.-C.)

ARGUMENT

Les différentes tribus des Sabins s'armèrent contre Rome pour venger le rapt de leurs filles. Les Céniniens, les Crustumériens, les Antemnates furent tour à tour vaincus. Les Sabins de Cures, après bien des préparatifs, s'avancèrent sous la conduite de Tatius. Tarpéia, fille du commandant de la citadelle, leur livra cette forteresse. Bientôt le combat s'engagea, et c'était un combat à mort, lorsque les Sabines enlevées, Hersilie, femme de Romulus, à leur tête, s'interposèrent entre les combattants, et les désarmèrent par leurs prières.

Sommaire: Guerre des Sabins contre Rome; - Aventure de Tarpéia; Combat entre les Sabins et les Romains; Vœu de Romulus qui rend le courage à ses troupes prêtes à fuir; - Les Sabins, mis en fuite, reviennent à la charge; Les Sabines s'interposent entre leurs pères et leurs maris; - Traité entre Tatius et Romulus.

Novissimum ab Sabinis bellum ortum, multoque id maximum fuit: nihil enim per iram aut

cupiditatem actum est; nec ostenderunt bellum prius, quam intulerunt. Consilio etiam additus dolus. Spurius Tarpeius Romanæ præerat arci. Hujus filiam virginem auro corrumpit Tatius, ut armatos in arcem accipiat. (Aquam forte ea tum sacris (1) extra moenia petitum ierat.) Accepti obrutam armis necavere seu ut vi capta potius arx videretur, seu prodendi (2) exempli causa, ne quid usquam fidum proditori esset. Additur fabulæ (3), quod vulgo Sabini aureas armillas magni ponderis brachio levo, gemmatosque magna specie annulos habuerint, pepigisse eam quod in sinistris manibus haberent: eo scuta illi (4) pro aureis donis congesta. Sunt qui eam ex pacto tradendi quod in sinistris manibus esset, de recto (5) arma petisse dicant : et fraude visam agere, sua ipsam peremptam mercede.

Tenuere tamen arcem Sabini: atque inde postero die, quum Romanus exercitus instructus, quod inter Palatinum Capitolinumque collem campi est, complesset, non prius descenderunt in æquum, quam, ira et cupiditate recuperandæ arcis stimulante animos, in adversum Romani subiere. Principes utrimque pugnam ciebant; ab Sabinis Metius Curtius, ab Romanis Hostius Hostilius. Hic rem Romanam iniquo loco ad prima signa animo atque audacia sustinebat. Ut Hostius

II. 1. Sacris, datif, pour ad sacra (facienda).

2. Prodere est un peu plus fort que edere. Il y a d'ailleurs ici un rapprochement cherché entre prodere et proditori.

3. Fabula signifie tout récit qui passe de bouche en bouche (de fari, parler). 4. Illi pour in illam. Comparez plus haut la note 1. 5. De recto, comme e recto, droit directement, sans dé

tour, par opposition à fraude; suivant cette opinion, Tarpeia avait sincèrement voulu demander les boucliers, mais l'on crut qu'elle avait rusé et songé aux bracelets. D'autres lisent directo.-On montre encore le tombeau della bella Tarpeja, comme elle est appelée, et son histoire vit dans les souvenirs du peuple, amplifiée de contes plus modernes

cecidit, confestim Romana inclinatur acies; fusaque est ad veterem portam Palatii. Romulus, et ipse turba fugientium actus, arma ad cœlum tollens: Juppiter, tuis, inquit, jussus avibus << hic in Palatio prima urbi fundamenta jeci. Ar<< cem jam, scelere emptam, Sabini habent: inde « huc armati, superata media valle, tendunt. At « tu, pater deûm hominumque, hinc saltem arce << hostes deme terrorem Romanis, fugamque « fœdam siste. Hic ego tibi templum Statori Jovi, << quod monumentum sit posteris, tua præsenti <<ope servatam urbem esse, voveo. » Hæc precatus, veluti si sensisset auditas preces : « Hinc, in<< quit, Romani, Juppiter optimus maximus resistere atque iterare pugnam jubet. » Restitere Romani, tanquam coelesti voce jussi: ipse ad primores Romulus provolat.

Metius Curtius ab Sabinis princeps ab arce decucurrerat, et effusos egerat Romanos, toto quantum foro spatium est. Nec procul jam a porta Palatii erat, clamitans : «Vicimus perfidos << hospites, imbelles hostes: jam sciunt, longe << aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum « viris. » In eum, hæc gloriantem, cum globo ferocissimorum juvenum Romulus impetum facit. Ex equo tum forte Metius pugnabat: eo pelli facilius fuit: pulsum Romani persequuntur. Et alia Romana acies, audacia regis accensa, fundit Sabinos. Metius in paludem sese, strepitu sequentium trepidante equo, conjecit: averteratque ea res etiam Sabinos tanti periculo viri. Et ille quidem, annuentibus ac vocantibus suis, favore multorum addito animo, evadit. Romani Sabinique in media convalle duorum montium redintegrant prælium: sed res Romana erat superior.

Tum Sabinæ mulieres, quarum ex injuria bellum ortum erat, crinibus passis scissaque veste, victo malis muliebri pavore, ausæ se inter tela volantia inferre, ex transverso impetu facto, diri

mere infestas acies, dirimere iras; hinc patres, hinc viros orantes, « ne sanguine se nefando so<< ceri generique respergerent; ne parricidio << macularent partus suos, nepotum illi, hi libe<< rûm progeniem. Si affinitatis inter vos, si con<< nubii piget, in nos vertite iras nos causa belli, « nos vulnerum ac cædium viris ac parentibus << sumus. Melius peribimus, quam sine alteris << vestrûm viduæ aut orbæ vivemus. » Movet res quum multitudinem, tum duces. Silentium et repentina fit quies. Inde ad foedus faciendum duces prodeunt: nec pacem modo, sed civitatem unam ex duabus faciunt, regnum consociant, imperium omne conferunt Romam. Ita geminata urbe, ut Sabinis tamen aliquid daretur, Quirites a Curibus (6) appellati. Monumentum ejus pugnæ, ubi primum ex profunda emersus palude equus Curtium in vado statuit, Curtium lacum (7) appellarunt. Ex bello tam tristi læta repente pax, cariores Sabinas viris ac parentibus, et ante omnes Romulo ipsi fecit. (I, 11-13.)

NARRATION III

COMBAT DES TROIS HORACES ET DES TROIS CURIACES

(667 av. J.-C.)

ARGUMENT

La ville d'Albe disputait à Rome la prééminence. La

6. Curibus. Cures était la capitale des Sabins. Varron Quirites, qui cum Tatio Curibus venerunt Ro

тат.

7. Curtium lacum, situé dans le Forum. Deux autres traditions sur Curtius et le lac qui porte son nom sont brièvement rapportées par Varron, de Lingua, lat., V, $148-150. Tite-Live a suivi

celle qu'il trouvait dans les Annales de Pison. - Le mot Cur ou Quir signifiait en sabin une pique, et était probablement le symbole de la guerre. On retrouve ce radical dans les mots : Cures (ville) Curius et Curtius (noms d'hommes), Quirinus (n. de Romulus déifié après sa mort), Quirites, et Quirinalis.

« PreviousContinue »