1438 Diod. T. LIVII LIBRI XII. SUPPLEMENTUM. sed, quia multis ab annis Messanæ habitaverat, origine non Decio tantum, nunquam ulli Rheginorum se commissuro, sed plerisque ejusdem urbis incolis incomperta. Ille memor patriæ, et injurias ejus ulcisci certus, persuadet homini, se strenuum quidem afferre remedium, sed eventus tuti, celerrimæque efficaciæ. Sic admoto medicamento, quod cantharidum succo temperaverat, vetitoque tolli, priusquam ipse reversus ad ægrum esset, sine mora conAppian. scenso navigio, ex urbe Messana profugit. Decius incredibili dolore satis diu tolerato, postquam medicus non redit, amoveri collyrium jubet: eo diluto, luminibus orbatum se reperit. Ita infamis, exul, contemtus, cæcus, animo et corpore ægro, tanquam vinculis constrictus, ad pœnam servatur: miro quodam divinæ ultionis ingenio, ut ab eo, cui salutem suam crediderat, cladem istam pateretur, qui prius ipse, quos tueri debuerat, immanitate perfidiaque circumvenisset. Quæ documenta historiis consignari tradique generis humani interest, cui nunquam satis persuadetur, quantum a recta prudentiæ ratione absit ea calliditas, per quam ob falsa quædam bona virtute fideque spretis, per fœdas et iniquas libidines in vera mala ruitur. SUPPLEMENTUM LIBRI XIII. HISTORIARUM T. LIVII PATAVINI. 1. INTEREA Romæ parte copiarum ad præsidium urbis et incertos belli casus retenta, novis consulibus' exercitus et provinciæ datæ sunt: P. Valerio Lævino Tarentini et Pyrrhus, Ti. Coruncanio Etrusci belli reliquiæ obvenerunt. Lævinus magnificum ad famam et terrorem ratus, hostem Zonaras. a se lacessitum videri; simul utile civitati, si quam longissime belli metum et incommoda ab agro Romano avertisset, confestim in Lucaniam moto exercitu, castellum opportuno situ operibus permunivit, valido præsidio imposito, quo et Pyrrhi cœpta tardarentur, et Lucani, quorum perfidia timebatur, ad hostem non auderent desciscere. Audito Plut. in Romani consulis adventu, Pyrrhus, quanquam socii nonPyrrho, 34. dum convenerant, turpe sibi et detrimentosum fore judicans, si inter primordia belli formidinis indicium ullum edidisset, cum copiis, quæ aderant, incunctanter obviam progressus est. 2. Ut tamen per causam aliquam honestam traheret negotium, caduceatorem misit cum literis, quarum hæc Zonar. sententia fuit: Rex Pyrrhus Lævino salutem. Audio te contra Tarentinos venire cum exercitu. Sed eo dimisso, cum paucis ad me venito. Causa enim cognita, quod alteros alteris præstare æquum erit, etiam nolentes præstare A. U. C. 472. A. C. 280. Plut. Zonar. Plut. Zonar. cogam.' Ad hæc Lævinus: Nos neque controversiarum nostrarum te sumimus arbitrum, neque hostem pertimescimus. Tu vero absurde facere videris, causas alienas cognoscere satagens, qui, propriæ culpæ reus, nondum Italiæ injussu nostro initæ pœnas nobis pependisti. Ergo non adversus te minus, quam adversus Tarentinos, instructo cum exercitu venio, Marte judice, auctore generis nostri, de nostro jure disceptaturus.' Neque diu moratus signa movit, et inter Pandosiam et Heracleam urbes, loco campestri, ab hostilibus castris divisus Siri amne, consedit. Fama est Pyrrhum speculandi causa ad amnem progressum, cum castra Romana diligenter spectavisset, uni ex amicis, cui Megacles nomen erat, dixisse: Ordo certe barbarorum istorum minime barbarus est; at facta mox noscemus.' 3. Tum autem ad ripam firma collocata statione, quæ transitum tentantes arceret, opperiri socios constituit, super rationem belli, quod Romanos in hostili regione rerum necessariarum inopia laboraturos esse sperabat, etiam Front.Strat. fiducia Lævini anxius: cujus ille admirationem novo testimonio nuper auxerat, dimissis impune hostibus, qui ad exploranda castra venerant, et adjecto, sibi præterea maGotefr. Vi-jorem alium exercitum esse.' Inter hæc, ut vicinis castris, terb. xI. et velitationes continuæ fiebant: ad summam rerum proficiesing. 11.31. batur nihil. Igitur diebus ferme quinquaginta per hæc IV. 7. Otto Fri Zonar. leviora certamina consumtis, consul, quod iisdem causis ad festinandum prælium, quibus Pyrrhus ad differendum movebatur, milites in concionem vocatos consilii sui certiores facit, adversus novi hostis metum confirmat: Pyrrhi famam, belluarum terrorem, quantum potest, elevat: denique rebus ita se parat, ut vel volente cum hoste congrediatur, vel etiam invitum cogat ad certamen. 4. Itaque, postquam Pyrrhum manere in sententia videt, equitatum omnem, tanquam ad agrorum prædam excursurum, præmittit: ipse cum instructis legionibus opperitur, donec in adversa ripa tumultus et clamor fiat. Equites magno a castris intervallo circumvecti, qua incustoditum flumen erat, transjiciunt; stationem pro hostili ripa collocatam cursu petunt. Epirotæ subita re perterriti ad castra sua se recipiunt. Pyrrhus, intellecto hostem adesse, Plut. 5. Interea Leonnatus quidam Macedo, cum ex hostibus quendam notasset, qui, ceteris omissis omnibus, unum in regem tota volitantem acie intentus, quacumque parte illum se inferre vidisset, eo quoque equum agebat, monuit Pyrrhum. Cui ille, Fatum,' inquit, o Leonnate, mortalium effugerit nemo. Ceterum neque hic Italus mecum, neque alius quisquam, impune congredietur.' Vix elocutus hæc fuerat, cum Oplacus (hoc nomen erat viro, Frentanæ turmæ præfecto) infesta lancea equum percutit regis, atque illius equum vicissim excipiens Leonnatus. Ibi circumfusi regis amici Oplacum pugnantem interficiunt, regem eripiunt. Sed iste casus magnopere perculit regios, ipsum esse cæsum opinantes. Quare ut confirmaret suos, simulque pericula sibi intentata declinaret, paludamentum et arma cum Megacle commutat: illoque in pugna relic- Zonar. to, ad phalangem ordinandam adducendamque pergit. Occurrunt et Romanæ legiones: certatur diu acerrime, Plut. eventu adeo dubio, ut memoriæ sit proditum, septies alternante prælii fortuna, modo Romanos hostium, modo Tarentinos Epirotasque Romanorum terga vidisse. 6. Sed proxime desperationem Pyrrhi res adduxerat Megaclis cædes, quem regiis armis monstratum ex diversa acie fortissimus quisque regis interfecti gloriam affectans impetebat: donec eques nomine Dexter, interemto detractam chlamydem galeamque maximis cum clamoribus ad consulem ferens, fidem patratæ cædis utrique exercitui Front. fecit. Jam omnia terroris atque consternationis apud Strat. 11. 4. Plut. Zonar. Front. Strat. II. 4. 1. Græcos plena erant: fugissentque haud dubie, nisi quamprimum nudo capite obequitans Pyrrhus, seque vivere et adesse' voce magna testatus, tantundem fiduciæ Romanis, quantum suo militi formidinis desperationisque demsisset. Lævinus adesse tempus ratus quo ultima remedia experiretur, signum equitibus sustulit, quos in insidiis collocaverat, ut terga hostium incurrerent. At Pyrrhus in hoc agmen elephantos agi jubet, ipsos quoque in ultimum terrorem hostium reservatos. 7. Id consilium afflixit spes Romanas, eventumque totius pugnæ secundum Pyrrhum dedit: nam et homines ipsi vastorum corporum mole, terribilique superstantium Pausan. 1. armatorum specie stupentes, quodvis potius ingens et formidabile portentum, quam animalium a natura productoFlor. 1. 18. rum formam videre videbantur: et equi ad conspectum Plin. VIII. odoremque et stridorem tum primum visarum belluarum 6. exterriti, protinus confusis ordinibus, qua cuique proximum Zonar. erat, abripiebantur, sessoresque vel excutiebant, vel frustra renitentes secum auferebant in fugam, et in suorum acicm incurrentes omnia trepidatione tumultuque miscebant. Insecutis elephantorum rectoribus, multi fugientium ab iis, qui in turribus belluarum constiterant, vulnerati sunt plures ab elephantis ipsis confecti obtritique. Sed consule omnia experto, cohærebat utcumque acies; donec immissa Pyrrhi imperio Thessalica ala male resistentes fregit disjecitque. Plut. 8. Neque dubium habetur, quin eo situ loci quo tum conclusi tenebantur, cæsi omnes captive forent, ni, præter Front. consuetudinem Pyrrhi, qui hoc imperatorium rebatur, non Strat. 11. 6. pertinaciter instare fugientibus, ne alio tempore desperaEutrop. I. tione salutis acrius resisterent, etiam præceps in vesperam II. Zonar. Gotefr. Viterb. dies regios a persequendo desistere coëgisset. Adjuvit etiam fortuna reliquias infelicis exercitus, quod elephantus, accepto vulnere conversus, etiam ceteros barritu turbavit. Ea res morata hostes, spatium fugientibus dedit, quo, transmisso amne, pervenire in Apuliam possent; ibique urbis cujusdam munitionibus adversus instans periculum tegerentur. Cæsa eo prælio Romanorum sociorumque peditum millia quatuordecim, et præterea octingentos septua |