obtinebant.18 Ceteros accolas fluminis Hannibal, et eorum ipsorum quos sedes suæ tenuerant,19 d simul perlicit donis ad naves undique contrahendas fabricandasque: simul et ipsi trajici exercitum, levarique quam primum regionem suam tanta urgente hominum turba cupiebant. Itaque ingens coacta vis navium est lintriumque temere ad vicinalem usum paratarum; novasque alias primum Galli inchoantes cavabant ex singulis arboribus: deinde et ipsi milites, simul copia materiæ, simul facilitate operis inducti, alveos informes, (nihil, dummodo innare aquæ et capere onera possent, curantes,) quibus se suaque transveherent, raptim faciebant.

e

27. Jamque omnibus satis comparatis ad trajiciendum, terrebant ex adverso hostes, omnem ripam equis virisque

Voc.

-18 Conj. J. F. Gronov. ulteriorem ripam amnis armati obtinebant. amnis del. Drak. et Strothius.-19 Scil. Volcarum illos qui remanserant cis Alumen, qui sedis amore retenti erant. Varie legitur in Mss. et Edd. In vetustioribus nempe Edd. est, et eos ipsos qui ipsas sedes tenuerant. In Sigon. Grut. et aliis, et eos ipsos quorum sedes tenuerat. Et eorum ipsorum qui sedes tenuerant Gron. Crev. Et eorum ipsorum quos sedes tenuerant Drakenb. sine pronomine suæ, quod optimorum Mss. fide, probante ipso Drakenborchio, addidimus.' Stroth. Junge: et quos eorum ipsorum, h. e. et quos ex his ipsis. Quos sedes suæ tenuerant inversa constructio pro vulgari: qui sedes suas tenuerant, h. e. qui in sedibus suis permanserant.' Doering.

h

obtinentes: 20 quos ut averteret, Hannonem, Bomilcaris filium, vigilia prima noctis, cum parte copiarum, maxime Hispanis, adverso flumine ire iter unius diei jubet; et, ubi primum possit,' quam occultissime trajecto amni, circumducere agmen,' ut, cum opus facto sit, adoriatur ab tergo hostem. Ad id dati duces Galli edocent, inde millia quinque et viginti ferme supra, parvæ insulæ circumfusum amnem, latiorem, ubi dividebatur, eoque minus alto alveo, transitum ostendere. Ibi raptim cæsa materia" ratesque fabricatæ, in quibus equi virique et alia onera trajicerentur. Hispani sine ulla mole," in utres vestimentis conjectis, ipsi cetris suppositis incubantes,' flumen tranavere. Et alius

1 Ut, postquam fluvium transiisset, copias sibi datas circumageret.
Ligna excisa.
n Omni onere soluti.

922

20 Equit. virique cett. Ut nunc scribitur hic locus, vix sanns esse potest. Norma loquendi enim exigebat: omnem ripam equitibus virisque obtinentibus. Quodsi autem Livins equites virique per epexegesin ad hostes retulisset, scripsisset certe terrebant ex adverso hostes, equites virique, omnem ripam obtinentes. Itaque nisi voces equites virique a glossatore, hostium copias magis designaturo, ut mihi quidem videtur, profectæ sunt, scribendum omnino est, quod in editt. quibusdam exhibetur: omnem ripam equis virisque obtinentes: et sic fere supra Noster lib. v. 37. equis virisque longe ac late fuso agmine immensum obtinentes loci."' Doering. Equites virique dant Gronov. Doujat. Crevier. Drak.-1 Posset Grut. Gronov. Doujat. Crevier.-2' Edocent e Ms. Flor. recepit Drak. pro vulg. educunt, quod delendum putabat Gronov. ut ostendere dictum esset pro ostenderunt.' Rupert. At duces non ostendunt transitum, sed per eum ducunt. Quod incommodum etiam gravius premit To edocens, ut ostendere sit infinitivus. Et quid redundantius dici potest, quam duces dati edocent, amnem transitum ostendere? Non vidi ineptiorem verbositatem. Ego educunt simpl. intelligo: sursum ducunt adverso flumine. Sed nec placet latiorem transitum; quin dici vix potest. Quid, si transitum ostendere glossema sit, a perturbato librario vel lectore additum? Latiore certe malim, quod alveo jungatur. Forte et leg. ostendentem sc. amnem,'

NOTE

sare lib. 11. de Bello Civ. 'Capti homines equitesque producebantur.' Ut viri, sive homines, equitibus oppositi, pro peditibus accipiantur. Sed recepta magis est forma loquendi, quæ in plerisque omnibus editis habetur, equis virisque.

h Duces Galli edocent, [educunt] inde] Gronov. conjicit verbum educunt

་

esse a mala manu. Eo quidem deleto perspicua magis apparet sententia, sed obstant scripti et editi.

Educunt] Crediderim legendum, eductis; ut sit ordo: transitum ostendere eductis inde® millia quinque et viginti, ferme supra parvæ insulæ circumfusum amnem latiorem, ubi dividebatur, eoque minus alto alveo. J. Clericus.

03

exercitus,* ratibus junctis trajectus, castris prope flumen positis, nocturno itinere atque operis labore fessus, quiete unius diei reficitur, intento duce ad consilium opportune exequendum. Postero die profecti ex loco edito fumo significant, se transisse, et haud procul abesse. Quod ubi accepit Hannibal, ne tempori deesset, dat signum ad trajiciendum. Jam paratas aptatasque habebat pedes lintres. Equites fere propter equos nantes navium agmen, ad excipiendum adversi impetum fluminis, parte superiore transmittens, tranquillitatem infra trajicientibus lintribus præbebat." Equorum pars magna nantes loris a puppibus trahebantur, præter eos, quos instructos 5 frænatosque, ut extemplo egresso in ripam equiti usui essent, imposuerant in naves.

28. Galli occursant in ripam 7 cum variis ululatibus cantuque moris sui,' quatientes scuta" super capita, vibrantes

• Fumum excitantes indicarunt Hannibali fluvium a se trajectum esse.

? Agmen navium, quod superiore fluminis parte ad excipiendum undarum impetum magnam partem equitatus, prope equos, qui natabant, transvehebat, tranquillum lintribus peditum infra trajicientibus præstabat transitum,

Bauer. Vid. inf. et Not. Var.-3 Ex loco edito fumo significant se transisse: sic et Polyb. III. 43. non vero ex loco edito: nam ita scripsi, suadentibus Cleric. et Stroth. pro, profecti ex loco, prodito fumo s. s. t. In uno Ms. est ex loco debito: et propinquo fumo conj. Gron.' Rupert.-4 Olim legebatur éques fere propter equos. Scribit Sigon. equites fere præter equos.-5 Scribendum monet J. F. Gronov. cum Flor. et Gud. instrutos. In textum recepit Kreysgigius.-6 Al. imposuerunt.

7 'Gronovius legendum putabat in ripa, quod non est necesse.' Stroth.—

NOTÆ

1 Cetris suppositis incubantes] Hic variant exemplaria: alia enim volunt tranavisse Hispanos Rhodanum suppositis, alia superpositis cetris: et suppositas quidem natantium corporibus fuisse non est quod ambigatur: sed quidni utribus inflatis, quos secum semper Hispani in bello deferre soliti, superponi cetræ potuerint, ita ut his incubantas natarent?

Alius exercitus] Pars nempe copiarum Hannoni datarum, alia ab

Hispanis.

1 Cantuque moris sui] Veterum usus fuit prælium clamoribus inire ad terrorem hostibus incutiendum: quos ululatus Noster vocat, posteriores barritum dixere; quæ vox elephantum est, ut illa luporum. Sed Polybius ait tunc Gallos pæana cecinisse, quæ vox canticum potius sive hym. num significat, quam inconditum ululatum. Cantum certe et saltationem Galli Germanique initio prælii

que dextris tela: quanquam et ex adverso terrebat tanta vis navium cum ingenti sono fluminis et clamore vario nautarum et militum, qui nitebantur perrumpere impetum fluminis, et qui ex altera ripa trajicientes suos hortabantur. Jam satis paventes adverso tumultu terribilior ab tergo adortus clamor, castris ab Hannone captis. Mox et ipse 8 aderat, ancepsque terror circumstabat, et e navibus tanta vi armatorum in terram evadente, et ab tergo improvisa premente acie. Galli, postquam, utroque vim facere conati, pellebantur, qua patere visum maxime iter, perrumpunt, trepidique in vicos passim suos diffugiunt. Hannibal, ceteris copiis per otium trajectis, spernens jam Gallicos tumultus, castra locat. Elephantorum trajiciendorum varia consilia fuisse credo: certe variata memoria " actæ rei. Quidam, congregatis ad ripam elephantis, tradunt, ferocissimum ex iis, irritatum ab rectore suo, cum refugientem in aquam nantem 12 sequeretur, traxisse gregem, ut

8 Conj. Bauer ipsis sc. Gallis.—9 Vis...evadens et ab t. imp. premebat acies Edd. ante Drak.-10 Utroque vim facere conati (in eos, qui jam transierant cum Hannone Rhodanum, quique nunc transibant) e Mss. Cantabr. et Crey. recepi cum Str. suadente Jac. Gron. pro vulg. utro vim f. c. In Ms. Flor. utroque. Bauer et Duk. jungunt ultro pellebantur, et ille ultro accipit pro ipsi, vel ita, ut et notio insuper in eo lateat, (non modo vim facere non poterant, sed insuper, ipsi quoque, e contrario, pellebantur,) hic pro insuper, non expectantes, ut v. 37. 1. et ap. Suet. Tib. 11. Contra Drak. ultro vim facere dici h. 1. monet, qui hostem primi aggrediantur.' Rupert.-11 Vett. libb. teste Sigon. certe varia memoria est.-12 Cum refugientem eum in aquam natantem. To eum ab Sigonio: natantem in primo video Aldo. Tres Pall. Men. Andreas, et ex eo propagatæ : cum refugientem in aquam nantem sequeretur. Et hoc nobis sufficit.' J. F. Gronov. Verba quemque timentem altitudinem non satis eleganter dicta videntur; et pro nantem cum Bauero forte leg. nando

quemque timentem altitudinem destituerat vadum," impetu ipso fluminis in alteram ripam rapiente. Ceterum magis constat, ratibus trajectos. Id ut tutius consilium ante rem foret, ita, acta re, ad fidem pronius est.' Ratem unam, ducentos longam pedes, quinquaginta latam, a terra in amnem porrexerunt: quam, ne secunda aqua deferretur, pluribus validis retinaculis parte superiore ripe religatam, pontis in modum humo injecta constraverunt; ut belluæ audacter velut per solum 14 ingrederentur. Altera ratis, que lata, longa pedes centum, ad trajiciendum flumen apta, huic copulata est: et cum elephanti, per stabilem ratem, tanquam viam, prægredientibus foeminis, acti, in minorem applicatam transgressi sunt; extemplo resolutis, quibus leviter annexa erat, vinculis, ab actuariis aliquot navibus ad alteram ripam pertrahitur: ita primis expositis, alii deinde repetiti" ac trajecti sunt. Nihil sane trepidabant, donec continenti velut ponte agerentur. Primus erat pavor, cum, soluta ab ceteris rate,15° in altum ra

Elephantem, præ ceteris animosum, a rectore suo provocatum, eundem secutum fuisse, cum is in flumen refugeret natatu trajecturus; et sic ceteros post se traxisse, ipso impetu fluminis in adversam ripam eos rapiente, prout eorum quisque aquæ altitudinem metuens a vado destituebatur.

* Consilium illud, quemadmodum ante rem ipsam (scilicet ante transitum elephantorum) maxime tutum fuisset, sic post peractam rem creditu facilius est.

....

vel nans; etsi participia sæpe dovrdéτws junguntur, quod monet Schæfer.' Rupert. To nantem ad glossas, quibus textus Livianus inquinatus fuit, referendum esse, vix dubito.' Doering.-13 Duo Pall. Men. Voss. Andreas: destitueret vado. Tarvis. quoque et Venetæ, vado: sed destituerat. Juntas quod editur. Legendum videtur: destituerant vada.' J. F. Gronov.-14 Conj. Bauer. per solidum, et mox transgressi essent.—15 Soluta ab ceteris rate: quibusnam? A ceterisne elephantis? Non patitur voc. soluta. Ab hominibus ergo? etsi alios non posuit: qui tamen in verbis prioríbus subintelliguntur, quæ ab aliis acta exponant. An a certis sc. hominibus, quibus id datum negotii esset? Utrumque otiosum videtur. An soluta altera rate legimus ? ' Bauer. Si Polyb. III. 46. contuleris, probabile fit, non in his verbis, sed in

NOTE

n Alii deinde repetiti] Id est, petiti et trajecti post primos: non enim ¡idem iterum petebantur.

• Soluta ab ceteris rate] Ratis illa, qua vehebantur elephanti, uni tantum stabili rati annexa dicitur fuisse,

a

non pluribus. A quibus ergo ceteris solutam intelligemus? Non a fatibus, sed ab elephantis, a quibus avellebantur, quos soluta ratis traji. ciebat.