C. 532-50g

U. C. 220-245. profugit, exsecrantibus, quacumque incedebat, invocantibusque parentum furias viris mulieribusque.

2

LX. Harum rerum nuntiis in castra perlatis, quum re nova trepidus rex pergeret1 Romam ad comprimendos motus, flexit viam Brutus, senserat enim adventum ne obvius fieret; eodemque fere tempore, diversis itineribus, Brutus Ardeam, Tarquinius Romam, venerunt. Tarquinio clausæ portæ, exsiliumque indictum : liberatorem Urbis læta castra accepere; exactique inde liberi regis. Duo patrem sequuti sunt, qui 2 exsulatum Care in Etruscos ierunt. Sext. Tarquinius 3 Gabios, tanquam in suum regnum, profectus, ab ultoribus veterum simultatum, quas sibi ipse cædibus rapinisque conciverat, est interfectus. L. Tarquinius Superbus regnavit annos quinque et viginti. Regnatum 4 Romæ ab condita urbe ad liberatam, annos ducentos quadraginta quatuor. Duo consules inde comitiis centuriatis a præfecto urbis ex commentariis 5 Serv. Tullii creati sunt, L. Junius Brutus, et L. Tarquinius Collatinus. ↓

furias, vindices parricidii. Conf. ad XL, 10, n. 1.

CAP. LX. 1. Pergeret Romam, v. ad c. 6, n. 6.- - Flexit viam Brutus, de via deflexit. Mox accepere pro excepere, ut V, 21 pr. XXXVIII, 25, 5, al.

n.

2. Exsulatum Cære' ivit rex VI Kal. Mart. qui dies Regifugium, dictus est; vid. Interpp. Ovid. Fast, II, 686, et Macrob. Sat. I, 12.

3. Sextus Tarquinius Gabios, tanquam in suum regnum etc. Cf. c. 53, et ad II, 19, r. 4.

4. Regnatum Romæ est, reges imperium tenuere.

5. Ex commentariis Servii Tullii, secundum rationem comitiorum habendorum et centuriarum, a Servio institutam et descriptam in commentariis, h. e. libris, in quibus memoriæ causa res perscribuntur memorabiles. Ex formula imperii regendi, descripta fortasse a Servio, quum deponere imperium in animo haberet; de quo v. cap. 48 extr. ei in animo esset, imperio se abdicare (v. c. 48 extr.); Ern.

T. LIVII PATAVINI

HISTORIARUM

AB URBE CONDITA

LIBER SECUNDUS.

BREVIARIUM.

CAP. I; Brutus, libertatis tempestive reipub. assertæ non acrior vindex quam custos, populum jurejurando adigit, se neminem Romæ passuros regnare; et senatum ad summam ccc explet, primoribus equestris gradus lectis.-II; Rex sacrificulus. Tarquinius Collatinus, ob regium genus nomenque invisus, cogitur Urbe cedere, et consul ei sufficitur P. Valerius. III; Conjuratio juvenum de recipiendis regibus. — IV; Capita ejus sunt Aquillii, filii sororis Collatini, Vitellii, quorum soror Bruto nupta erat, hujusque filii, Titus Tiberiusque. Servus rem ad consules defert. — V; Tarquiniorum bona direpta, et ager consecratus. Marti. Campus Martius. Insula Tiberina. Supplicium a proditoribus sumtum. Servus ille, Vindicius, primum vindicta liberatus, —VI; Tarquinii, contractis Veientium Tarquiniensiumque copiis, in agrum rom. veniunt. Brutus et Aruns Tarquinius infestis animis concurrunt et duabus hærentes hastis moribundi ex equis labuntur. Pugna atrox et dubia. — VII; Nocte Etrusci domos suas abeunt. Publica moestitia ob mortem Bruti. Valerius, regnum affectare creditus, submissis fascibus in concionem venit populi et crimen diluit. — VIII; Leges fert de provocatione ad populum, et adversus regni occupandi consilium : unde ei datur cognomen Publicolæ, s. Poplicolæ. Bruto sufficitur Sp. Lucretius, et huic, intra paucos dies mortuo, M. Horatius Pulvillus. Huic sorte evenit dedicatio ædis Capitolinæ. - IX; Tarquinii ad Porsenam, Clusinum regem, perfugerant; is eorum precibus motus, romanum agrum cum infesto exercitu invadit. - X;

Horatius Cocles, Sp. Lartius et T. Herminius hostes, pontem sublicium transituros, repellunt. - XI; Urbs obsidetur. - XII; Magnum audaxque facinus C. Mucii Scævolæ. - XIII; Virtus Cloeliæ. Pax. XIV; Porsena cum parte copiarum Aruntem filium Ariciam oppugnatum mittit; sed omnes fere pereunt, et pauci perfugiunt Romam. His locus ad habitandum datus, qui dictus deinde Tuscus vicus. —XV; Porsena legatos frustra mittit de reducendo in regnum Tarquinio, isque exsulatum abit Tusculum ad generum. - XVI; Bellum cum Sabinis. Attus Clausus Sabinus, cui postea Ap. Claudio fuit Romæ nomen, cum magna clientium manu ab Regillo Romam transfugit et inter Patres legitur. Vetus Claudia tribus. Mors Valerii. Bellum cum Auruncis, ad quos Pometia et Cora defecerant. XVII; Pometia oppugnatur et diruitur.— XVIII; Bellum Sabinis indictum et Latinis, quorum xxx populos concitaverat Octavius Mamilius. Primus dictator T. Lartius vel M'. Valerius. Tacitæ induciæ cum Sabinis. -XIX; A. Postumius dictator et T. Æbutius magister equitum ad lacum Regillum in agro Tusculano occurrunt Latinis, quorum duces sunt Tarquinius Sup. ejusque gener; et omnes ferme proceres, præter dictatorem rom., vulnerantur. XX; M. Valerii, Mamilii et T. Herminij mors. Ingens Latinorum clades. XXI; Ædes Saturni et Saturnalia. Tarquinius moritur Cumis. Romæ tribus XXI factæ.-XXII; Bellum cum Volscis. Fœdus cum Latinis factum.—XXIII; Seditio ob æs alienum. - XXIV; Comprimitur pollicitationibus P. Servilii cos. ac terrore, quem adventus Volscorum incutit : et omnes nexi dant nomina. - XXV; Pulsi hostes castrisque exuti. Suessa Pometia capta et prædæ data. — XXVI; Victi Sabini, et mox Aurunci. - XXVII; Recrudescit seditio plebis propter nexos ob æs alienum, et malum augetur timore sabini belli. Dedicatio ædis Mercurii M. Lætorio, primi pili centurioni, data. Servilius fidem præstare non potest, contra nitente Ap. Claudio collega omnique factione nobilium. Clamores aperti; secessio occultaque colloquia. - XXVIII; Cœtus nocturni in Esquiliis et Aventino. Trepidatio novorum consulum, A. Virginii et T. Vetusii. Clamores et indignatio Patrum. Delectu indicto ad nomen nemo respondet. — XXIX + Repulsi lictores, missi a consulibus, delectum habentibus. Tumultus in senatu, et variæ sententiæ. XXX; Volsci, Æqui et Sabini arma parant. Dictator M. Valerius dicitur, vir mansueti ingenii. Volsci et Æqui funduntur. XXXI; Sabinis magna infertur clades. Valerius frustra ad senatum refert de nexis, et dictatura

-

se abdicat. XXXII; Legiones, sacramento nondum solutæ, educi ex Urbe jubentur: sed, Sicinio auctore, in Sacrum montem secedunt. Mentes plebis flectit Menenius Agrippa, orator ad eam missus. XXXIII; Plebs reducta. Tribuni plebis duo aut quinque, lege sacrata, creati. Oppida Volscorum capta, Longula, Polusca et Corioli: posterius maxime C. Marcii virtute. Mors Menenii. XXXIV; Caritas annonæ. C. Marcius Coriolanus auctor est senatui, ut utantur hac occasione, recuperandi jura, vi Patribus a plebe extorta. - XXXV; Hinc ei dies dicitur a tribunis, et absens damnatus in Volscos exsulatum abit, ubi hospitio utitur Attii Tulli. XXXVI; Ludi magni instaurantur ob somnium Ti. Atinii de præsultatore Jovi ingrato, ad quod senatui nuntiandum ille morbo et filii morte compellitur. · XXXVII; Volsci, qui ludorum causa Romam confluxerant, auctore Attio Tullo, materiam belli quærente, tanquam suspecti homines, Roma excedere jubentur. - XXXVIII; Hinc irarum pleni instigatique ab Attio deficiunt a Romanis. - XXXIX; Ducibus Attio Tullo et C. Marcio Coriolano oppida Romanis adimunt ; et frustra legati ah his ad Marcium mittuntur.- XL; Tum Veturia, mater Coriolani, et Volumnia uxor, duos parvos ex eo ferens filios, cum matronis in castra hostium eunt, tandemque frangunt virum. Templum Fortunæ Muliebris. Volsci, Æqui et Hernici devicti. -XLI; Lex agraria primum promulgata. Sp. Cassius consul, dimidiam agri publici partem plebi, dimidiam Latinis divisurus, abdicato magistratu damnatur necaturque. — XLII; Volsci Æquique aliquoties fusi. Castoris ædes dedicata. Animi plebis dulcedine legis agrariæ sæpius his annis, sed frustra sollicitati. Bellum Veiens initum. Prodigia. Oppia, virgo Vestalis, damnata incesti. - XLIII; Æqui et Veientes bellum inferunt Romanis. Sp. Licinius trib. pl. frustra delectum impedit. Hostibus ab equitatu rom. fusis, pedes non vult insequi fugientes. — XLIV; Ti. Pontificio trib. pl., novo legis agrariæ auctori et delectum impedienti, collegæ intercedunt. Bellum Veiens, quo auxilia undique ex Etruria conveniunt. - XLV; Castris se tenent consules, neque prius militibus pugnam poscentibus signum dant, quam omnes jurarunt, victores se inde redituros. - XLVIXLVII; Prælium atrox. Fabia gens, in qua tum temporis continui erant consulatus, insignis spectaculo exemploque est civibus. Victoria paritur egregia, sed tristis funeribus Cn. Manlii cos. et Q. Fabii. XLVIII; Fabia gens deposcit sibi bellum gerendum cum Veientibus, hoste assiduo magis et latrocinante,

-

quam timendo ac bellante. XLIX; Fabii cccvi ad Cremeram fl. perveniunt, et populantur agros hostium. —L; Quin et aliquoties justis in præliis sunt superiores. Tandem cæduntur omnes, et de clarissima gente unus tantum superest impubes, domi relictus. LI; Veientes Janiculum occupant, et varia sæpius fortuna pugnant. Proximo anno occidione occiduntur.-LII; Turbæ domesticæ. Damnatio T. Menenii, et accusatio Sp. Servilii, consularium. — LIII; Bella cum Veientibus, Sabinis, Volscis Æquisque. LIV; Lex agraria iterum agitatur. Cn. Genucius trib. pl. L. Furium et C. Manlium coss. magistratu abeuntes facit reos, et occiditur. LV; Delectu edicto Volero Publilius, de plebe homo, qui jam ordines duxerat, negat, se militem fieri debere, et ad populum provocat. Violantur lictores Patresque trepidant. -LVI; Volero Publilius tribunus pl. creatur, et rogationem fert ad populum, ut plebeii magistratus tributis comitiis fiant, Proximo anno Lætorius trib. pl. hanc legem perferendam suscipit, et ad Ap. Claudium cos. viatorem, hic vero lictorem ad illum mittit. Res pæne venit ad manum. — LVII; Ægre sedatur a T. Quinctio cos. plebs, multo ægrius collega ejus a Patribus, et lex Publilia silentio perfertur. - LVIII; Volscum Equicumque bellum cooritur, et hoc Quinctio evenit, illud Appio, qui plebi militibusque invisus est. - LIX; Exercitus Appii vinci vult, et bis fugam capit. Hinc signiferi, centuriones duplicariique virgis cæsi percutiuntur securi, et cætera multitudo decimantur.— LX; Quinctius consul Æquorum agros populatur, et ingentem militi dat prædam. LXI; Appius, acerrimus legis agrariæ adversarius, accusatur morboque moritur ante diem, a M. Duilio et C. Sicinio ei dictam. LXII; L. Valerius et Ti. Æmilius coss. vastant hostium agros, ille Equorum, hic Sabinorum.-LXIIILXV; Bella cum Volcis, Æquis Sabinisque, et expugnatio Antii.

CAP. I. LIBERI jam hinc populi romani res pace belloque gestas, annuos magistratus, imperiaque legum potentiora, quam hominum, peragam'. Quæ libertas ut lætior esset, proximi regis superbia fecerat :

CAP. I. 1. Peragam, persequar, exponam, annuos magistratus imperiaque legum, potentiora quam hominum, h, e. liberæ civitatis (cujus hæc est descriptio, immo plane definitio ;

Bauer.) statum, qui legibus continetur, quarum vis est maxima et efficacissima, immo divina et immutabilis ; in qua non, ut in hominum potestate, locus est vel gratiæ et iræ (vid. cap.