Page images
PDF
EPUB

set, magnum a senatu talibus de se iudiciis eius ordinis, maximum tam honoratorum collegarum obsequio iniungi. 9 itaque si quid laboris vigiliarumque adici possit, certantem secum ipsum adnisurum, ut tanto de se consensu civitatis opinionem, quae maxima sit, etiam constantem efficiat. 10 quod ad bellum atque Antiates attineat, plus ibi minarum quam periculi esse. se tamen ut nihil timendi sic nihil con11 temnendi auctorem esse. circumsederi urbem Romanam ab invidia et odio finitimorum: itaque et ducibus pluribus et 12 exercitibus administrandam rem publicam esse.,,te" inquit, ,,P. Valeri, socium imperii consiliique legiones mecum ad13 versus Antiatem hostem ducere placet; te, Q. Servili, altero exercitu instructo paratoque in urbe castra habere, intentum, sive Etruria se interim, ut nuper, sive nova haec cura, Latini atque Hernici, moverint. pro certo habeo ita rem gesturum, ut patre avo teque ipso ac sex tribunatibus dignum tertius exercitus ex causariis senioribusque a L. Quinctio scribatur, qui urbi moenibusque praesidio sit. L. Horatius arma tela frumentum quaeque belli alia tempora po15 scent provideat. te, Servi Corneli, praesidem huius publici consilii, custodem religionum comitiorum legum rerum omnium 16 urbanarum collegae facimus." cunctis in partes muneris sui benigne pollicentibus operam Valerius socius imperii lectus adiecit, M. Furium sibi pro dictatore seque ei pro magistro 17 equitum futurum: proinde, quam opinionem de unico imperatore, eam spem de bello haberent. se verò bene sperare

14 est.

[blocks in formation]

est honesta (missio), quae emeritis stipendiis vel ante ab imperatore indulgetur, et causaria, quae propter valetudinem laboribus militiae solvit; 3, 4, 10; 6, 2, 6; ib. 32, 5. quaeque b. a., freiere Stellung statt quaeque belli alia, praef. 5.

15. praesidem h. etc., der praefectus urbis, dessen verschiedene Obliegenheiten hier dargestellt werden. legum, die Jurisdiction, wie sie später der Prätor hatte, s. c. 42, 11; 4, 31, 1.

17. vero tritt oft um die Geneigtheit etwas anzunehmen zu dem Personalpron., Naegelsbach Stil. S.

552.

patres et de bello et de pace universaque re publica erecti gaudio fremunt, nec dictatore umquam opus fore rei publi- 18 cae, si tales viros in magistratu habeat, tam concordibus iunctos animis, parere atque imperare iuxta paratos laudemque conferentes potius in medium quam ex communi ad se trahentes.

Iustitio indicto dilectuque habito Furius ac Valerius ad 7 Satricum profecti, quo non Vulscorum modo iuventutem Antiates ex nova subole lectam sed ingentem Latinorum Hernicorumque conciverant ex integerrimis diutina pace populis. itaque novus hostis veteri adiunctus commovit animos militis Romani. quod ubi aciem iam instruendi Camillo centu- 2 riones renuntiaverunt turbatas militum mentes esse, segniter arma capta, cunctabundosque et resistentes egressos castris esse, quin voces quoque auditas, cum centenis hostibus singulos pugnaturos et aegre inermem tantam multitudinem nedum armatam sustineri posse: in equum insilit, et ante signa 3 obversus in aciem ordines interequitans:,,quae tristitia, milites, haec, quae insolita cunctatio est? hostem, an me, an vos ignoratis? hostis est quid aliud quam perpetua materia virtutis gloriaeque vestrae? vos contra me duce, ut Falerios 4 Veiosque captos et in capta patria Gallorum legiones caesas

7. 1. Satricum, für die Römer als Schlüssel zu der reichen pomptinischen Landschaft sehr wichtig, war in dem Kriege Coriolans, 2, 39, von den Volskern erobert worden, vor dem Gallischen Kriege nach Diod. 14, 102 wieder den Römern unterworfen gewesen, kommt aber jetzt von neuem in die Gewalt der Volsker. ex integerr., beruht wol auf einem Missverständnisse L's, der diese Völker, wie später, den Römern unterworfen und nicht berechtigt denkt Krieg zu führen, 2, 53; 3, 6, während sie nicht allein in Verbindung mit Rom, sondern gewiss auch oft allein mit den Volskern und Aequern gekämpft haben, s. c. 10, 8.

2. resistentes, ungern, widerstrebend, wie die Verbindung mit cunctabundos zeigt, Gron. wollte restitantes lesen, was in dieser Be

deutung gewöhnlicher ist. nedum, Zumpt § 573.

3. ante signa etc., die, wahrscheinlich von Camillus eingeführte, Manipularstellung wird hier vorausgesetzt; er spricht zuerst zu den antesignani, vor denen bei dem Beginne der Schlacht die Fahnen standen, dann zu den folgenden Gliedern (ordines intereq.), s. 8, 8. Von dem Asyndeton, obversus - interequitans, finden sich zwar einige Beispiele, 2, 46, 4; 29, 7, 6, doch ist vielleicht a. u. St. ordines inde intereq. zu lesen. Im Folg. ist die Wortstellung hostis est quid al. ungewöhnlich. materia, Cic. Mil. 13, 35: quid enim odisset Clodium Milo, segetem ac materiam suae gloriae.

4. Falerios, 5, 27. Veios, 5, 21. capta, 5, 49. et Aequis ohne Präpos., weil sie als mit den Vols

[ocr errors]

taceam, modo trigeminae victoriae triplicem triumphum ex 5 his ipsis Vulscis et Aequis et ex Etruria egistis. an me, quod non dictator vobis sed tribunus signum dedi, non agnoscitis ducem? neque ego maxima imperia în vos desidero, et vos in me nihil praeter me ipsum intueri decet: neque enim dictatura mihi umquam animos fecit, ut ne exilium quidem 6 ademit. iidem igitur omnes sumus, et cum eadem omnia in hoc bellum adferamus, quae in priora attulimus, eundem eventum belli expectemus. simul concurreritis, quod quisque didicit ac consuevit, faciet: vos vincetis, illi fugient." 8 Dato deinde signo ex equo desilit, et proximum signiferum manu arreptum secum in hostem rapit,,infer, miles," cla2 mitans,,signum." quod ubi videre ipsum Camillum iam ad munera corporis senecta invalidum vadentem in hostes, procurrunt pariter omnes clamore sublato,,sequere imperato3 rem pro se quisque clamantes. emissum etiam signum Camilli iussu in hostium aciem ferunt, idque ut repeteretur 4 concitatos antesignanos. ibi primum pulsum Antiatem, terroremque non in primam tantum aciem sed etiam ad subsi5 diarios perlatum. nec vis tantum militum movebat excitata praesentia ducis, sed quod Vulscorum animis nibil terribilius 6 erat quam ipsius Camilli forte oblata species: ita, quocumque se intulisset, victoriam secum haud dubiam trahebat. maxime id evidens fuit, cum in laevum cornu prope iam pulsum arrepto repente equo cum scuto pedestri advectus conspectu suo proelium restituit, ostentans vincentem ceteram 7 aciem. iam inclinata res erat, sed turba hostium et fugam inpediebat, et longa caede conficienda multitudo tanta fesso

kern zusammengehörend betrachtet werden.

6. quisque, 4, 43, 11.

8. 2. clamore subl. ist das gewöhnliche Kriegsgeschrei,_clamantes der eben erwähnte Zuruf. senecta, 2, 40, 6.

3. emissum, wie 3, 70, 10. antesignanos und nachher: prima acies die hastati und principes, wie § 4 subsidiarii, die Triarier, s. 8, 8; 2, 47, 5; 4, 28, 2.

5. movebat terrebat, s. c. 7, 1; 22, 61, 13: nec tamen eae clades-moverunt.

6. ita, wie sonst adeo, praef.

11.

-

cornu, der Römer.cum sc. ped., im Eifer hat er nicht einmal den beim Reiten unbequemen Schild der Fussgänger mit der parma vertauscht, umgekehrt kämpft 2, 46, 5 Fabius mit der parma zu Fusse. conspectu passiv = § 5: oblata species; Cic. Fin. 5, 18, 48. 7. sed turba etc., der Sieg war schon entschieden, aber die verworrene Masse der Feinde, s. 9, 23, 16: semet ipsam turba impediens, hinderte, ihn sogleich zu verfolgen, da sie nicht nur die Flucht der Feinde erschwerte, sondern auch die Römer nöthigte, die

[ocr errors]

militi erat, cum repente ingentibus procellis fusus imber certam magis victoriam quam proelium diremit. signo deinde 8 receptui dato nox insecuta quietis Romanis perfecit bellum. Latini namque et Hernici relictis Vulscis domos profecti sunt malis consiliis pares adepti eventus: Vulsci ubi se desertos 9 ab eis videre, quorum fiducia rebellaverant, relictis castris moenibus Satrici se includunt. quos primo Camillus vallo circumdare et aggere atque operibus oppugnare est adortus. quae postquam nulla eruptione inpediri videt, minus esse 10 animi ratus in hoste quam ut in eo tam lentae spei victoriam expectaret, cohortatus milites, ne tamquam Veios oppugnantes in opere longinquo sese tererent, victoriam in manibus esse, ingenti militum alacritate moenia undique adgressus scalis oppidum cepit. Vulsci abiectis armis sese dediderunt.

Ceterum animus ducis rei maiori, Antio, inminebat: id 9 caput Vulscorum, eam fuisse originem proximi belli. sed 2 quia nisi magno apparatu, tormentis machinisque, tam valida urbs capi non poterat, relicto ad exercitum collega Romam est profectus, ut senatum ad excidendum Antium hortaretur. inter sermonem eius credo rem Antiatem diuturniorem 3 manere diis cordi fuisse legati ab Nepete ac Sutrio auxilium adversus Etruscos petentes veniunt, brevem occasionem esse ferendi auxilii memorantes. eo vim Camilli ab Antio fortuna avertit. namque cum ea loca opposita Etruriae et 4

grosse Menge niederzuhauen, was lange Zeit erfordert hätte. diremit etc., s. 7, 33, 15; der Sturm trennte die Parteien, als sie bereits nicht mehr kämpften, sondern die eine schon siegte.

10. lentae sp. v., ein Sieg, der erst nach langem Verzug gehofft werden konnte; ein freier Gebrauch des genit. qualitatis.

9. 1. caput, 3, 10, 8. Antium und Ecetrae, s. 2, 25 u. 33, erscheinen noch immer als die wichtigsten Punkte der Volsker. fuisse, daraus ist zu caput was zu denken?

[blocks in formation]
[ocr errors]

ten Ballisten, Catapulten; machinis
umfasst das übrige Belagerungsge-
schütz. ad exerc., 3, 18, 5.
3. rem Ant., 2, 9, 5. diis
cordi, was nachher fortuna ge-
nannt wird, s. Einl. S. 16. Ne-
pete j. Nepi, nordöstlich von dem
lacus Sabatinus. L. braucht die
Form Nepete als Nominat. 27, 9, 7;
Accus. 6, 21; 29, 15; Abl. 10, 14,
wie Caere 1, 2, 3. Sutrio, c. 3.

4. opposita Etr., sie lagen Etrurien entgegen, vor demselben, und bildeten so den Riegel, Verschluss ebensowol als den Durchgangspunkt von dieser Seite her, so dass wer dieselben besass den Zugang in sein Land abschliessen und öffnen konnte, s. 9, 32, 1: quae urbs (Sutrium) velut claustra Etru

velut claustra inde portaeque essent, et illis occupandi ea cum quid novi molirentur, et Romanis recuperandi tuendi5 que cura erat. igitur senatui cum Camillo agi placuit, ut omisso Antio bellum Etruscum susciperet. legiones urbanae, 6 quibus Quinctius praefuerat, ei decernuntur. quamquam expertum exercitum adsuetumque imperio, qui in Vulscis erat, mallet, nihil recusavit; Valerium tantummodo imperi socium depoposcit. Quinctius Horatiusque successores Valerio in 7 Vulscis missi. profecti ab urbe Sutrium Furius et Valerius partem oppidi iam captam ab Etruscis invenere, ex parte altera intersaeptis itineribus aegre oppidanos vim hostium ab 8 se arcentes. cum Romani auxilii adventus tum Camilli nomen celeberrimum apud hostes sociosque et in praesentia rem inclinatam sustinuit, et spatium ad opem ferendam dedit. 9 itaque diviso exercitu Camillus collegam in eam partem circumductis copiis, quam hostes tenebant, moenia adgredi iubet, non tanta spe scalis capi urbem posse, quam ut aversis eo hostibus et oppidanis iam pugnando fessis laxaretur labor, et ipse spatium intrandi sine certamine moenia habe10 ret. quod cum simul utrimque factum esset, ancepsque terror Etruscos circumstaret, et moenia summa vi oppugnari et intra moenia esse hostem viderent, porta se, quae una forte 11 non obsidebatur, trepidi uno agmine eiecere. magna caedes fugientium et in urbe et per agros est facta. plures a Fu

riae erat; 45, 11, 4: Pelusii validum relictum erat praesidium: adparebat claustra Aegypti teneri, ut, cum vellet, exercitum induceret.

5. legiones urb. Man sollte erwarten, dass das als Reserve gegen Etrurien aufgestellte Heer, s. c. 6, 13, jetzt Camillus übergeben werde, nicht das aus causarii und seniores bestehende unter Quinctius, besonders da die seniores nur bei dringender Gefahr in das Feld rücken. Sigonius liest daher Q. Servilius statt Quinctius; doch kann auch L. die Heere verwechselt oder anzugeben unterlassen haben, dass vom Senate eine Aenderung im Commando angeordnet worden sei. Uebrigens konnte von Rom das Heer schneller nach Su

[blocks in formation]

46

7. intersaeptis itin. ,durch Barrikaden. Naegelsbach S.. 106. 9. non tanta spe, indem seine Hoffnung nicht so gross war, nicht sowol in der Hoffnung als in der Absicht. Ueber tantus quam

s. 7, 15, 10; 37, 51, 9: litterae attu

non tantum gaudium lerunt, quam averterant famam; Tac. Dial. 6: ullane tanta voluptas quam spectare; Virg. Aen. 6, 353. Ueber den acc. c. inf. c. 13, 7; vgl. 40, 31, 6; 34, 24, 7.

10. ancepsque, auch Camillus griff, nachdem er in die Stadt gerückt war, die Feinde an.

« PreviousContinue »