Page images
PDF
EPUB

die idus Quinctiles non litasset Sulpicius tribunus militum, neque inventa pace deum post diem tertium obiectus hosti exercitus Romanus esset, etiam postridie idus rebus divinis supersederi iussum; inde ut postridie kal. quoque ac nonas eadem religio esset, traditum putant.

2 Nec diu licuit quietis consilia erigendae ex tam gravi 2 casu rei publicae secum agitare. hinc Vulsci, veteres hostes, ad extinguendum nomen Romanum arma ceperant, hinc Etruriae principum ex omnibus populis coniurationem de bello 3 ad fanum Voltumnae factam mercatores adferebant: novus quoque terror accesserat defectione Latinorum Hernicorumque, qui post pugnam ad lacum Regillum factam per annos prope centum numquam ambigua fide in amicitiam populi Romani

betur facere, quales sunt sex et triginta atri qui appellantur et alliensis etc. Macrob. Sat. 1, 16: pontifices statuisse postridie omnes Kalendas, Nonas, Idus atros dies habendos, ut hi dies neque proeliares, neque puri, neque comitiales essent; Marquardt 2, 3, 64. Ueber die Wiederholung von insignis 1, 53, 4.

12. postridie Id. Q. Die Annahme eines doppelten dies religiosus wegen der Niederlage hat ihren Grund wol darin, dass in dem alten Kalender der Tag ante diem XV. Kal. Sextiles der 16. Juli, in dem durch Caesar verbesserten der 18. Juli war, und nun, was L. jedoch nur als die Meinung Mancher anführt, beide als religiosi betrachtet wurden. Dass die Schlacht erst am 18. Juli geliefert sei, war eine spätere Ansicht, der auch L. sich anschliesst, jedoch ohne den falschen Zusatz, dass die Niederlage erst am dritten Tage nach dem ungünstigen Opfer erfolgt sei. neque etc., und ohne erlangt zu haben, ein anderer Ausdruck für non litasset, 5, 38. obiectus, wahrscheinlich war ursprünglich berichtet, dass am 3. Tage nach der Schlacht die Stadt eingenommen sei, s. die zu 5, 38, 1 angef. Stelle aus Gellius. supersederi, sich

-

-

[blocks in formation]

2-4, 2. Krieg mit den Volskern und Etruskern. Diod. 14, 117; Plut. Cam. 33 ff.

1. erigendae — casu, Andeutung der grossen' Schwächung Roms, die L. nicht in ihrem ganzen Umfange übersehen zu haben scheint, s. 5, 56, 1; Nieb. 1, 387 f.

2. Vulsci, diese wie die Latiner und Etrusker benutzen die Noth der Römer um sich von der Uebermacht derselben zu befreien. principum 10, 16.

Voltumnae, 5, 17; mercatores, 4, 24, 1.3. Latin. Hern., die alten Verträge 2, 33; 41 waren wahrscheinlich als Rom immer mehr erstarkte, die Macht der Latiner und Herniker dagegen unter den Kämpfen mit Aequern und Volskern sank, nicht mehr gehalten worden, an die Stelle der Gleichheit Abhängigkeit getre· prope cent. Die Angabe ist nicht genau, da L. die Schlacht 255 d. St. gesetzt hat, die Bündnisse mit Cassius 261 und 268 d. in amicitiam, die freund

ten.

St.

fuerant. itaque, cum tanti undique terrores circumstarent, 4 appareretque omnibus non odio solum apud hostis sed contemptu etiam inter socios nomen Romanum laborare, placuit 5 eiusdem auspiciis defendi rem publicam, cuius recuperata esset, dictatoremque dici M. Furium Camillum. is dictator C. 6 Servilium Abalam magistrum equitum dixit, iustitioque indicto dilectum iuniorum habuit, ita ut seniores quoque, quibus aliquid roboris superesset, in verba sua iuratos centuriaret. exercitum conscriptum armatumque trifariam divisit. partem 7 unam in agro Veiente Etruriae opposuit, alteram ante urbem castra locare iussit: tribuni militum his A. Manlius, illis qui 8 adversus Etruscos mittebantur L. Aemilius praepositus. tertiam partem ipse ad Vulscos duxit, nec procul a Lanuvio ad Mecium is locus dicitur castra oppugnare est adortus. quibus ab contemptu, quod prope omnem deletam a Gallis 9 Romanam iuventutem crederent, ad bellum profectis tantum Camillus auditus imperator terroris intulerat, ut vallo se ipsi vallum congestis arboribus saepirent, ne qua intrare ad munimenta hostis posset. quod ubi animadvertit Camillus, ignem 10 in obiectam saepem coici iussit. et forte erat vis magna venti versa in hostem. itaque non aperuit solum incendio 11 viam, sed flammis in castra tendentibus vapore etiam ac fumo crepituque viridis materiae flagrantis ita consternavit hostes, ut minor moles superantibus vallum in castra Vulscorum Romanis fuerit, quam transcendentibus saepem incendio

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

iuratos, das sacramentum, 3, 20; Marquardt 3, 2, 292.

centuriaret, er ordnete sie in besondere, von den iuniores getrennte Centurien; 22, 38, 3; 10, 21, 4.

8. ad Mecium wahrscheinlich collem, der Ort selbst in der Nähe von Lanuvium ist nicht näher bekannt, die tribus Maecia 8, 17 ist wol nach ihm genannt. Nach Plut. waren die Römer περὶ τὸ Μάρ xov ooos eingeschlossen, als ihnen Camillus Hülfe bringt, ähnlich Diodor; L. folgt einer anderen Darstellung, hat aber die von Plut. erzählte Fabel übergangen; Peter 1, 219.

9. quod crederent, Zumpt § Camillus aud. imp., s. 2,

551.

18, 9.

12 absumptam fuerat. fusis hostibus caesisque cum castra im petu cepisset dictator, praedam militi dedit quo minus spe13 ratam minime largitore duce, eo militi gratiorem. persecutus deinde fugientes cum omnem Vulscum agrum depopulatus esset, ad deditionem Vulscos septuagesimo demum anno sub14 egit. victor ex Vulscis in Aequos transiit et ipsos bellum molientes: exercitum eorum ad Bolas oppressit, nec castra modo sed urbem etiam adgressus impetu primo cepit. 3 Cum in ea parte, in qua caput rei Romanae Camillus erat, ea fortuna esset, aliam in partem terror ingens ingrue2 rat. Etruria prope omnis armata Sutrium, socios populi Ro mani obsidebat, quorum legati opem rebus adfectis orantes cum senatum adissent, decretum tulere, ut dictator primo 3 quoque tempore auxilium Sutrinis ferret. cuius spei moram cum pati fortuna obsessorum non potuisset, confectaque paucitas oppidanorum opere vigiliis vulneribus, quae semper eosdem urgebant, per pactionem urbe hostibus tradita, inermis cum singulis emissa vestimentis miserabili agmine pena4 tes relinqueret, eo forte tempore Camillus cum exercitu Romano intervenit. cui cum se maesta turba ad pedes provolvisset, principumque orationem necessitate ultima expressam fletus mulierum ac puerorum, qui exilii comites trahebantur, excepisset, parcere lamentis Sutrinos iussit: Etruscis se lu5 ctum lacrimasque ferre. sarcinas inde deponi Sutrinosque

[ocr errors]

13. septuagesimo, obgleich Eutrop. 2, 1 und Oros. 3,,3 dieselbe Zahl angeben, so passt sie doch weder auf den Anfang der Kriege unter Tarquinius 1, 52; noch auf die seit der Gründung der Republik geführten. Daher glaubt Nieb. R. G. 2, 289 es sei der 295 d. St. geschlossene Friede gemeint gewesen, s. 2, 39, 10; 3, 24, 11, der jedoch auch schon gebrochen gewesen wäre, 4, 567.

14. sed urb. etc. Nach 4, 49; 51 ist Bolae schon von den Römern erobert, vielleicht eine Colonie d ahin geschickt. Entweder ist es wieder in die Gewalt der Aequer gekommen, oder Diodors Bericht vorzuziehen, dass die Aequer Bolae belagert haben, und dabei von den Römern geschlagen worden sind.

[ocr errors]

3. 2. prope omnis, Nieb. 1, 392.

Sutrium j. Sutri an der Südseite des saltus Ciminius, nach Diod. 14, 117 schon jetzt, nach Vellej. seit 383 Colonie, s. 27, 9.

socios, L. hat nicht erwähnt, wenn die Sutriner sich an Rom haben anschliessen müssen; wahrscheinlich ist es in den Kämpfen nach dem Sturze Vejis, 5, 26-33 geschehen. Ueber die freie Apposit. 1, 20, 3. adfectis, 5, 18, 4. tulere, 2, 12, 15.

3. moram, die Verzögerung dessen, was man in Folge des Versprechens hoffte. pactionem per condiciones, § 10. Die Einwohner werden entfernt um die Stadt, den Schlüssel zu Etrurien, c. 9, 4, mit treuen Leuten zu besetzen. cum s. v., 4, 10, 4. adferre, 23, 9, 5:

4. ferre

=

ibi considere modico praesidio relicto, arma secum militem ferre iubet. ita expedito exercitu profectus ad Sutrium, id quod rebatur, soluta omnia rebus, ut fit, secundis invenit, nullam stationem ante moenia, patentes portas, victorem vagum praedam ex hostium tectis egerentem. iterum igitur 6 eodem die Suturium capitur; victores Etrusci passim trucidantur ab novo hoste, neque se conglobandi coeundique in unum aut arma capiundi datur spatium. cum pro se quis- 7 que tenderent ad portas, si qua forte se in agros eicere possent, clausas id enim primum dictator imperaverat portas inveniunt. inde alii arma capere, alii, quos forte ar- 8 matos tumultus occupaverat, convocare suos ut proelium inirent. quod accensum ab desperatione hostium fuisset, ni praecones per urbem dimissi poni arma et parci inermi iussissent, nec praeter armatos quemquam violari. tum etiam 9 quibus animi in spe ultima obstinati ad decertandum fuerant, postquam data spes vitae est, iactare passim arma, inermesque, quod tutius fortuna fecerat, se hosti offerre. multitudo in custodias divisa; oppidum ante noctem redditum Sutrinis inviolatum integrumque ab omni clade belli, quia non vi captum sed traditum per condiciones fuerat. Camillus 4 in urbem triumphans rediit trium simul bellorum victor. longe plurimos captivos ex Etruscis ante currum duxit, qui- 2 bus sub hasta venundatis tantum aeris redactum est, ut pretio pro auro matronis persoluto ex eo quod supererat tres paterae aureae factae sint, quas cum titulo nominis Camilli 3 ante Capitolium incensum in Iovis cella constat ante pedes Iunonis positas fuisse.

[blocks in formation]

magna 10

[blocks in formation]

4

Eo anno in civitatem accepti qui Veientium Capenatiumque ac Faliscorum per ea bella transfugerant ad Romanos, 5 agerque his novis civibus adsignatus. revocati quoque in urbem senatus consulto a Veis, qui aedificandi Romae pigritia occupatis ibi vacuis tectis Veios se contulerant. et primo fremitus fuit aspernantium imperium; dies deinde praestituta capitalisque poena, qui non remigrasset Romam, ex ferocibus universis singulos metu suo quemque obedientes fecit. 6 et Roma cum frequentia crescere, tum tota simul exsurgere aedificiis et re publica inpensas adiuvante, et aedilibus velut publicum exigéntibus opus, et ipsis privatis admonebat enim desiderium usus festinantibus ad effectum operis. 7 intraque annum nova urbs stetit. Exitu anni comitia tri bunorum militum consulari potestate habita. creati T. Quinctius Cincinnatus Q. Servilius Fidenas quintum L. Iulius Tulus L. Aquilius Corvus L. Lucretius Tricipitinus Ser. Sul8 picius Rufus exercitum alterum in Aequos non ad bellum

4-12. Erweiterung des Staates; Herstellung der Stadt; Krieg gegen Tarquinii; Plut. Cam. 33. Diod. 14, 116; Nieb. 1, 363 f.

[ocr errors]

4. in civit., es ist das volle Bürgerrecht, c. 5. qui - transfugerant; da dieselben den Kern von 4 neuen Tribus bilden, so können es nicht Ueberläufer gewesen sein, sondern ganze Orte, die zu Rom übertraten, vielleicht ursprünglich verwandte, schon früher mit den Römern verbunden gewesene Tyrrhener, s. 1, 2, 1; ib. 38, 4. Diese werden Bürger, weil in Rom die Zahl derselben gesunken, s. c. 2, 9; Diod. 14, 116, die Treue der Bundesgenossen auf dem linken Tiberufer wankend ist. agerque etc., weil ursprünglich jeder röm. Bürger Grundeigenthum haben musste, S., 2, 16, 5; 1, 43, 1; wahrscheinlich wurde ihnen desshalb ihr Land, s. c. 5, 8, zurückgegeben, und auf ihre Namen in die Censuslisten eingetragen.

[ocr errors]

5. revocati - Veis. Die Voranstellung dieses Satzes hat die dreifache Bezeichnung des localen Verhältnisses (a Veis ibi - Veios)

[merged small][ocr errors][merged small]

6. et Roma etc., ,, und so," in Folge der beiden Massregeln. cum crescere, eine sonst sich nicht bei L. findende Verbindung (anderer Art ist 2, 27, 1; 3, 37, 5), die aber dadurch erklärlich wird, dass cum- tum wie et- et gleichgestellte Sätze verbinden kann. Indess fehlt cum in einigen guten Hdss.

exigentibus, die Aedilen, welchen die cura urbis oblag, beaufsichtigten und betrieben jetzt den Bau von Privathäusern, s. 5, 55, 3, wie den von öffentlichen Gebäuden. Sonst wird exigere mehr von den Censoren gebraucht, Becker 2, 2, 236. annum, dem ersten nach der Zerstörung.

7. Servilius, 5, 36. Lucretius, wahrscheinlich der Sohn des 5, 32 genannten.

[ocr errors][ocr errors][merged small]
« PreviousContinue »