4

8

sciscitatus, in urbem venit. Ductus in senatum, "Ego," inquit, "ne ignoraretis,2 esse aliquas salutis et pacis vobis condiciones, pro3 vetusto hospitio, quod mihi vobiscum est, ad vos veni. Neque enim 5 ab Romanis vobis ulla est spes nec vestra vos iam aut arma aut moenia satis defendunt; itaque pacem affero magis necessariam quam aequam. 24. Urbem vobis1adimit, agros relinquit, locumque assignabit, in quo novum oppidum aedificetis.3 Aurum et ar10 gentum omne publicum privatumque ad se iubet deferri; corpora vestra salva fore 5 pollicetur, si inermes cum singulis vestimentis velitis Sagunto exire. Haec victor hostis imperat: equidem haud despero, aliquid ex his remissurum esse; sed vel 15 haec patienda censeo potius, quam trucidari corpora vestra, rapique ante ora vestra coniuges ac liberos sinatis." 25. Ad haec audienda1 circumfusa paullatim multitudine permixtum senatui erat populi concilium. Repente primores, secessione facta, pri20 usquam responsum daretur, argentum aurumque in forum collatum in ignem ad id raptim factum coniiciebant,2 eodem3que semet ipsi praecipitabant. 26. Quum ex eo pavor ac trepidatio totam urbem The city is pervasisset, alius subito tumultus ex arce auditur. Turris diu quassata prociderat, perque ruinam eius cohors Poenorum impetum fecerat, signumque imperatori dederat, nudatam 1 custodiis 2 solitis esse urbem. 27. Hannibal, non cunctandum esse in tali occasione ratus, totis viribus

taken by

25 storm.

4

aggressus urbem cepit, signumque dedit, ut omnes puberes 2 interficerentur.3 Quod imperium crudele, ceterum prope necessarium erat; non enim iis parci potuit, qui aut inclusi cum coniugibus ac liberis domos super se ipsos concremaverunt, aut; armati non, nisi morientes, a pugna destiterunt. 28. Captum oppidum est cum ingenti praeda. Quanquam enim multa ab dominis de industria1 corrupta erant, et captivi militum praeda fuerant,2 tamen et aliquantum pecuniae 3 constat et multam 10 pretiosam supellectilem vestemque missam esse1 Carthaginem.5

6

terror at

29. Ubi Romae 1 nuntiatum est Sagunti excidium, tantus simul maeror patres sociorumque Vexation and peremptorum misericordia et pudor non lati Rome. auxilii et ira in Carthaginienses metusque cepit, velut si iam ad portas hostis esset,3 ut trepidarent magis quam consulerent.5 Reputabant enim, neque hostem acriorem secum congressum esse, nec rem Romanam tam imbellem unquam fuisse: Sardos 7 20 Corsosque et Histros atque Illyrios Romana arma vix exercuisse, Gallicos motus tumultum verius quam bellum fuisse: Poenos veteranos milites, inter Hispanas gentes nunquam victos, sub duce acerrimo Hiberum transituros esse; tracturos secum excitos 21 Hispanorum populos; concituros avidas semper armorum 10 Gallicas gentes; bellum in Italia ac pro moenibus Romae gesturos esse. 30. Consules tum erant Romae P. Cornelius Scipio et Ti.1 Sempronius

Levies and

7

Longus. Cornelio Hispania, Sempronio preparations. Africa2 cum Sicilia provinciae3 datae sunt. Sex in eum annum decretae legiones,5 et sociorum, quantum consulibus videretur, et classis, quanta 5 parari posset. Quattuor et viginti peditum Romanorum millia conscripta sunt, et mille octingenti equites, sociorum quadraginta millia peditum, quattuor millia et quadringenti equites; naves ducentae viginti quinqueremes, celoces viginti deductae sunt. 10 Latum inde ad populum est,10 vellent iuberent 11 populo Carthaginiensi bellum indici; eiusque belli causa supplicatio 12 per urbem habita atque adorati dii, ut bene ac feliciter eveniret.13 31. Inter consules ita1 copiae divisae: Sempronio datae legiones duae, 15 (quae quaterna millia erant peditum et treceni equites,) et sociorum sedecim millia peditum, equites mille octingenti; naves longae 3 centum sexaginta,* celoces duodecim. Cum his copiis Ti. Sempronius in Siciliam missus est, iussus in Africam transmitzo tere,5 si ad arcendos Italia Poenos alter consul satis esset. Cornelio minus copiarum datum est, quia Manlius praetor cum praesidio in Galliam mittebatur: sexaginta quinqueremes datae et duae Romanae legiones cum suo iusto equitatu 10 et quat25 tuordecim millibus sociorum peditum, equitibus 11 mille sexcentis. Duas legiones Romanas et decem millia sociorum peditum, mille equites socios, sexcentos Romanos 12 Gallia provincia habuit.

8

2

32. His ita comparatis, ut omnia iusta1 ante

8

6

bassy to Car

bellum fierent, legatos maiores natu in Second emAfricam mittunt ad percontandos 2 Car- thage. thaginienses, publicone consilio 3 Hannibal Saguntum oppugnasset, et, si faterentur, ut indicerent populo Carthaginiensi bellum. Romani postquam 5 Carthaginem venerunt, quum Q. Fabius, maximus inter illos natu, nihil ultra quam quod mandatum erat percontatus esset, tum ex Carthaginiensibus unus disceptare de foederum iure incepit: et quaerendum esse ait, non privato publicone consilio 10 Saguntum oppugnatum esset, sed utrum iure an iniuria. Negavit eo foedere, quod ab Hasdrubale cum Romanis ictum esset, obligari posse Carthaginienses: quia nec senatus nec populi iussu ictum esset. Quinetiam Romanorum ipsorum exemplum 15 afferebat, qui quum C. Lutatius 10 consul foedus sine auctoritate senatus icisset, negavissent 11 se co teneri. 33. Tum Romanus sinu ex toga Declaration facto, "Hic, inquit, bellum et pacem porto; 219 B.C. utrum placet sumite." Clamatum est haud minus 20 ferociter, utrum vellet,2 daret; 3 et quum is, sinu effuso, bellum dare dixisset, accipere se 4 responderunt, et, quo acciperent animo, eodem 5 se gesturos.

1

of war,

omnes

sadors try to

34. Legati Romani ab Carthagine, sicut iis 25 Romae imperatum erat,' in Hispaniam, The ambas ut civitates in societatem pellicerent aut gain over Spanish and averterent a Poenis, traiecerunt.2 At Sa- Gallic tribes guntinae cladis recens memoria irritam success.

with little

3

4

legationem fecit; itaque, nequiquam peragrata Hispania, in Galliam transeunt.3 35. Hic quum verbis extollentes gloriam populi Romani petissent, ne Poenis per agros suos transitum darent,1 tantus 5 risus dicitur ortus 2 esse, ut vix a magistratibus iuventus sedaretur; 3 adeo stolida impudensque visa est postulatio. 36. Sedato tandem fremitu, responsum legatis est, neque Romanorum in se1 meritum 2 esse neque Carthaginiensium iniuriam, ob quae aut pro Romanis aut adversus Poenos sumerent arma: sed contra audire 5 se, gentis suae homines agro Italiae pelli a populo Romano stipendiumque pendere et cetera indigna pati. Certe se nolle bellum a Romanis in se avertere agrosque 15 suos pro alienis populandos obiicere. 37. Massiliae benigne ab sociis1 excepti cognoverunt, praeoccupatos iam ab Hannibale Gallorum animos esse. legati Romam redeunt, civitatemque omnem exspectatione belli erectam inveniunt, constante 2 fama, iam Hiberum Poenos transmisisse.3

20

Hannibal winters at Cartagena, giving his Spanish

troops leave 25 of absence.

8

6

Ita

38. Hannibal Sagunto capto Carthaginem Novam 1 in hiberna concesserat, ibique auditis, quae Romae quaeque Carthagine acta forent,3 Hispani generis milites convocavit, dixitque, pacatis iam omnibus Hispaniae populis, in alias terras transferendum esse bellum, ut, non pacis solum, sed etiam victoriae bonis, praeda et gloria, fruerentur. 39. "Itaque, inquit, quum longinqua instet1 militia incertumque

5