A. C. 215.] præsides provinciarum exercitus alere: tributo sumptus suppeditari: eum ipsum tributum conferentium numerum tantis exercituum stragibus et ad Trasumennum lacum et ad Cannas imminutum : qui superessent pauci, si multiplici gravarentur stipendio, alia perituros peste. Itaque nisi fide staret, rem publicam opibus non sta-7 turam: prodeundum in concionem Fulvio prætori esse, indicandas populo publicas necessitates cohortandosque, qui redempturis auxissent patrimonia, ut rei publicæ, ex qua crevissent, tempus commodarent, conducerentque ex lege præbenda quæ ad exercitum Hispaniensem opus essent, ut, quum pecunia in ærario esset, iis primis solveretur. Hæc prætor in concione: edixit, quo die 8 vestimenta frumentum Hispaniensi exercitui præbenda quæque alia opus essent navalibus sociis esset locaturus. Ubi ea dies venit, ad conducendum tres societates (49) aderant hominum undeviginti, quorum duo postulata fuere, unum, ut militia vacarent dum in eo publico essent, alterum ut, quæ in naves imposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent. Utro-2 que impetrato conduxerunt privataque pecunia res publica administrata est. Hi mores eaque caritas pa-3 triæ per omnes ordines velut tenore uno pertinebat. Quemadmodum conducta omnia magno animo sunt, sic 4 summa fide præbita, nec quicquam quam si ex opulento ærario ut quondam alerentur.

Quum hi commeatus venerunt, Iliturgi oppidum ab 5 Hasdrubale ac Magone et Hamilcare Bomilcaris filio ob defectionem ad Romanos oppugnabatur. Inter hæc 6 trina castra hostium Scipiones quum in urbem sociorum magno certamine ac strage obsistentium pervenissent, frumentum, cujus inopia erat, advexerunt, cohortatique oppidanos ut eodem animo monia tutarentur, quo pro

198

T. LIV. HIST. LIB. XXIII. 49.

[A. C. 215.

se pugnantem Romanum exercitum vidissent, ad castra maxima oppugnanda, quibus Hasdrubal præerat, ducunt: eodem et duo duces et duo exercitus Carthaginiensium, ibi rem summam agi cernentes, convenerunt: itaque 7 eruptione e castris pugnatum est. Sexaginta hostium millia eo die in pugna fuerunt, sedecim circa Romanis: tamen adeo haud dubia victoria fuit, ut plures numero, quam ipsi erant, Romani hostium occiderint, ceperint amplius tria millia hominum, paulo minus mille equorum, undesexaginta militaria signa, septem elephantos quinque in prælio occisis: trinisque eo die castris potiti 8 sunt. Iliturgi obsidione liberato ad Intibili oppugnandum Punici exercitus traducti suppletis copiis ex provincia, ut quæ maxime omnium belli avida, modo præda 9 aut merces esset, et tum juventute abundante. Iterum signis collatis eadem fortuna utriusque partis pugnatum: supra tredecim millia hostium cæsa, supra duo capta cum signis duobus et quadraginta et novem elephantis. Tum vero omnes prope Hispaniæ populi ad Romanos defecerunt, multoque majores ea æstate in Hispania quam in Italia res gestæ.

TITI LIVII

AB URBE CONDITA

HISTORIARUM.

LIBER XXIV.

UT ex Campania in Bruttios reditum est, Hanno (1) adjutoribus et ducibus Bruttiis, Græcas urbes temptavit, eo facilius in societate manentes Romana, quod Bruttios, quos et oderant et metuebant, Carthaginiensium partis factos cernebant. Regium primum temp-2 tatum est diesque aliquot ibi nequiquam absumpti. Interim Locrenses frumentum lignaque et cætera neces-3 saria usibus ex agris in urbem rapere, etiam ne quid relictum prædæ hostibus esset, et in dies major omnibus portis multitudo effundi: postremo ii modo relicti in urbe erant, qui reficere muros ac portas telaque in propugnacula congerere cogebantur. In permixtam 4 omnium ætatium ordinumque multitudinem et vagantem in agris magna ex parte inermem Hamilcar Pœnus equites emisit, qui violari quemquam vetiti tantum ut ab urbe excluderent fuga dissipatos, turmas objecere. Dux ipse loco superiore capto, unde agros urbem possit 5 conspicere, Bruttiorum cohortem adire muros atque evocare principes Locrensium ad colloquium jussit et pollicentes amicitiam Hannibalis adhortari ad urbem

[A. C. 215. 6 tradendam. Bruttiis in colloquio nullius rei primo fides est: deinde, ut Poenus apparuit in collibus et refugientes pauci aliam omnem multitudinem in potestate hostium esse adferebant, tum metu victi consulturos se populum responderunt: advocataque extemplo concione, quum et levissimus quisque novas res novamque societatem mallent et, quorum propinqui extra urbem interclusi ab hostibus erant, velut obsidibus datis pigneratos haberent animos, pauci magis taciti probarent constantem fidem quam probatam tueri auderent, haud dubio in speciem consensu fit ad Pœnos 7 deditio. L. Atilio præfecto præsidii quique cum eo milites Romani erant clam in portum deductis atque impositis in naves, ut Regium deveherentur, Hamilcarem Pœnosque ea conditione, ut fœdus extemplo æquis 8 legibus fieret, in urbem acceperunt. Cujus rei prope non servata fides deditis est, quum Poenus dolo dimissum Romanum incusaret, Locrenses profugisse ipsum 9 causarentur. Insequuti etiam equites sunt, si quo casu in freto æstus morari aut deferre naves in terram 10 posset. Et eos quidem quos sequebantur non sunt adepti: alias a Messana trajicientes freto Regium naves conspexerunt-milites erant Romani a Claudio prætore missi ad obtinendam urbem præsidio-, itaque Regio 11 extemplo abscessum est. Locrensibus jussu Hannibalis data pax, ut liberi suis legibus viverent, urbs pateret Pœnis, portus in potestatem Locrensium esset, societas eo jure staret ut Pœnus Locrensem Locrensesque Pœnum pace ac bello juvarent.

(2) Sic a freto Pœni reducti frementibus Bruttiis, quod Regium ac Locros, quas urbes direpturos se desti2 naverant, intactas reliquissent. Itaque per se ipsi conscriptis armatisque juventutis suæ quindecim millibus

A. C. 215.] ad Crotonem oppugnandum pergunt ire, Græcam et ipsam urbem et maritimam, plurimum accessurum opibus, si in ora maris urbem ac portum manibus valida tenuissent, credentes. Ea cura angebat, quod neque 3 non accersere ad auxilium Ponos satis audebant ne quid non pro sociis egisse viderentur, et, si Pœnus rursus magis arbiter pacis quam adjutor belli fuisset, ne in libertatem Crotonis sicut ante Locrorum frustra pugnaretur: itaque optimum visum est ad Hannibalem mitti legatos caverique ab eo ut receptus Croto Bruttiorum esset. Hannibal quum præsentium eam consul- 4 tationem esse respondisset et ad Hannonem eos rejecisset, ab Hannone nihil certi ablatum. Nec enim 5 diripi volebant nobilem atque opulentam urbem et sperabant, quum Bruttius oppugnaret, Pœnos nec probare nec juvare eam oppugnationem appareret, eo maturius ad se defecturos. Crotone nec consilium unum 6 inter populares nec voluntas erat: unus velut morbus invaserat omnes Italiæ civitates ut plebes ab optimatibus dissentirent, senatus Romanis faveret et plebs ad Pœnos rem traheret. Eam dissensionem in urbe per-7 fuga nuntiat Bruttiis: Aristomachum esse principem plebis tradendæque auctorem urbis, et in vasta urbe lataque omnibus disjectis mœnibus raras stationes custodiasque senatorum esse: quacumque custodiant plebis homines, ea patere aditum. Auctore ac duce perfuga 8 Bruttii corona cinxerunt urbem acceptique ab plebe primo impetu omnem præter arcem cepere. Arcem 9 optimates tenebant præparato jam ante ad talem casum perfugio eodem Aristomachus perfugit, tamquam Pœnis non Bruttiis auctor urbis tradendæ fuisset.

Urbs Croto murum in circuitu patentem duodecim (3) millia passuum habuit ante Pyrrhi in Italiam adventum: