Page images
PDF
EPUB

over hunne oudere broeders, doch eveneens met afwijzing van den kant der laatsten. Man en vrouw, als zijnde van gelijken rang, bewijzen elkander geene hulde, doch een bijzit of slavin moet aan beiden eerbied betuigen. Na afloop der plechtigheid worden de toebereidselen gemaakt ter vereering van de voorvaderlijke tabletten, terwijl tegelijkertijd sommigen der huisgenooten uitgaan om nieuwjaarsbezoeken af te leggen bij familie, vrienden en bekenden. De gewoonte van elkander visitekaartjes toe te sturen, indien men niet in staat is zelve te komen, bestaat, even als in Holland, ook op zeer uitgebreide schaal in China.

en

Bij het ontvangen van nieuwjaarsbezoeken worden door den gastheer onder het uitroepen van kiong-hí suikerwaren gepresenteerd, die op een groot blad met schoteltjes naar soorten liggen gerangschikt. Ook de onmisbare thee en de tabakspijp ontbreken natuurlijk niet. De etiquette vordert, dat men de aangeboden suikertjes niet eet, maar een of twee er van verplaatst van het eene schoteltje naar het andere, onder het uitspreken van een wensch van geluk voor den gastheer. Is hij een handelsman, dan voegt men hem bijv. toe: ik hoop dat gij veel geld verdienen en rijk worden moogt"; is hij een literator, zoo zegt men: ik wensch u promotie toe", dergelijke meer. Het behoeft bijna niet gezegd te worden, dat het aanbieden van suikergoed moet worden aangemerkt als een stilzwijgende wensch van den gastheer, dat zijn bezoeker in den loop van het jaar steeds de zoetheid" des levens moge smaken, en van bitterheid moge verschoond blijven. Aan kinderen die hunne felicitaties komen brengen, behooren een paar chinaasappelen in de handen te worden gestopt, bij wijze van wederkeerigen heilwensch van den kant des gastheers (25). Verzuimt hij dit te doen, dan zal de opgeschoten jongen zich in zijn gevoel van eigenwaarde diep gekrenkt gevoelen, en zich onbeleefd behandeld achten.

Offerande aan de voorouders. Vóór of na de felicitatie aan de ouders, wordt ten slotte nog een offerande gebracht aan de overleden voorouders, die in huis vertegenwoordigd worden door de zoogenaamde tabletten, houten bordjes, waarop hun naam en titel zijn geschreven. Doch alvorens deze plechtigheid te beschrijven, is het noodig met eenige korte woorden een overzicht te geven van den voorvaderlijken eeredienst der Chineezen een eeredienst die zóó diep in het hart des volks is ingeworteld, en

(25) Zie omtrent de chinaasappels als zinnebeelden van geluk lager in dit hoofdstuk. Zij zijn ook het symbool van een lang leven, en beteekenen bij het aanbieden aan de kinderen, zooveel als ons: "nog vele jaren na dezen." Men leest in de "Extra overleveringen van Hwang-ti"

帝外傳 dat de Westersche Koningin-moeder 西王母 het hoofd van de gees

[ocr errors]

ten in het Koen-Loen gebergte (zie Maijers, "Readers Manual," No. 572) den Keizer vruchten van een tienduizendjarigen oranjeboom schonk. Ook in Engeland schijnt een gebruik zooals wij in den tekst hebben aangehaald, te hebben bestaan; althans Ben Jonson zegt in zijn "Christmas Masque:" "He has an orange and rosemary, but not a clove to stick in it" - een volzin waaruit blijkt, dat oranjeappelen, met specerijen of kruidnagelen er in, als nieuwjaarsgift dienst deden. Zie Brand, Observations on popular Antiquities," bladz 6.

zich met hetzelve zóó vereenzelvigd heeft, dat hij gezegd kan worden de ziel van het godsdienstig gevoel der natie uit te maken.

Hoewel de vereering der voorouders nergens ter wereld zulk een hooge vlucht heeft genomen als in Oost-Azie, zoo is er toch bijna geen land ter wereld waar zij niet op grootere of kleinere schaal heeft bestaan, of nog bestaat (26). En geen wonder. Immers, het zijn de banden des bloeds, de hechtste die de Natuur ooit heeft gesmeed, die haar in het leven hebben geroepen. Zijn niet de ouders de aangewezen personen om hun kinderen en kleinkinderen te beschermen in tijden van nood en gevaar, hen te helpen bij ziekte en gebrek, hen bij te staan en te troosten in ellende en verdriet, in bet kort, hen te behoeden voor al die kwalen en onaangenaamheden des levens, die hun minnend ouderhart zouden bedroeven, indien zij nog op aarde onder de levenden verkeerden? Alle natuurlijk menschengevoel leidt er dan ook van zelve toe om die vereering der voorouders te bestendigen en te ontwikkelen, dáár waar ze eens wortel heeft geschoten in het hart des volks. Men moge er op nederzien als afgoderij onder het mom van ouderliefde: - te ontkennen valt het niet, dat de voorvaderlijke eeredienst der Chineezen een edeler en schooner karakter draagt, dan het ontsteken van kaarsen voor zoogenaamde heiligen van onbekenden of fabelachtigen oorsprong, wier verdienste voor het meerendeel bestaat niet in diensten, die zij aan de lijdende menschheid hebben bewezen, maar in dweperij, die hen er toe bracht zich te laten martelen en dooden voor de hersenschimmen hunner verhitte verbeelding. Wie zonder zonde van afgoderij is werpe op de Chineezen den eersten steen!

Dat bij de vereering der voorouders niet alleen de zucht om hun bescherming en hulp te erlangen voorzit, maar ook edeler drijfveeren in het spel zijn, kan een gesprek met ieder beschaafd Chinees getuigen. "Wellicht is men in den grooten nationalen plicht weert uwen vader en uwe moeder" te kort gekomen; wellicht heeft men dengenen, wien men het leven is verschuldigd, het laten ontbreken aan voldoend voedsel en kleeding; wellicht heeft men hen op den ouden dag minder met vreugde en gemakken omringd dan men had kunnen, had moeten doen. Nu de geliefden ons door den dood ontvallen zijn, en hunne zielen wie durft er aan twijfelen? ons huis omringen, en beschermend op ons neder zien, evenals toen wij, nog jong en onbedrede liefderijke ouderhulp niet konden missen: - laat ons nu ten minste trachten Zooveel mogelijk goed te maken waarin wij, willekeurig of onwillekeurig, jegens hen hebben misdreven, of zijn te kort gekomen. En de weinige jaren gedurende welke zij, zwak en gebrekkig, zich onder onze hoede hebben gesteld: zij zijn niet genoeg geweest om hun te vergelden hetgeen zij voor ons in onze jeugd hebben gedaan. Laat

ven,

[ocr errors]

(2) Ook in onze kolonien bestaat zij, vooral op Bali. De dooden worden daar gezegd in de bergen te huizen, en te waken over het lot, den handel en wandel van hunne nakomelingen: van daar dat men hen aanroept vóór elke onderneming van eenig belang, of wanneer men door ernstige gevaren wordt bedreigd: - Clavel, Histoire des Réligions", Livre III, Chap 1. De Javanen vereeren eveneens hunne afgestorvenen: - Veth, "Java" I bladz 320 en volg.

ons dus het ontbrekende zoeken te vergoeden na hunnen dood, en trachten de banden toe te halen die ons aan hen binden, door van onzen kant te toonen hoezeer de dankbare herinnering aan hunne ouderliefde in ons voortleeft!" Deze grondgedachte, die natuurlijk vooral onder de beschaafdere Chineezen op den voorgrond treedt, mag stellig niet over het hoofd worden gezien, al blijft speculatie op de materiëele hulp der voorouders de voornaamste drijfveer bij den grooten hoop. Het beginsel waarop de vereering der voorouders berust, leidt er dus van zelve toe dat een Chinees voor hunne tabletten wierook brandt, en er zelfs eetwaren van allerlei soort voor uitstalt, opdat het den geliefden dooden toch aan niets moge ontbreken.

De voorvaderlijke tabletten, die tastbare en zichtbare zinnebeelden waaronder de zielen van de overledenen worden vereerd, zijn van onbekenden oorsprong. Sommige oude overleveringen, en enkele ceremonien, die zich tot den huidigen dag hebben in stand gehouden (27), doen gelooven, dat zij hoogstwaarschijnlijk in de grijze oudheid

(1) Wij zouden te wijdloopig worden hier dit onderwerp nader uit te pluizen, hetgeen toch bovendien buiten het bestek van dit werkje ligt. Wij willen dus volstaan met de vermelding van een enkel voorbeeld.

Wanneer een lijk naar het graf wordt gedragen, dan voert men de tablet, gewikkeld in een rooden doek, in een open draagstoel vóór de doodkist uit. En zoodra het lijk is nedergelaten, knielt de oudste zoon aan het voeteneinde van de geopende groeve, en buigt het hoofd. Omringd door zijne broeders, allen in dezelfde eerbiedige houding in het stof gebogen, keert hij zijn aangezicht naar de zon, ontvangt de tablet uit de handen van een der aanwezige vrienden of verwanten, en houdt die met gebogen hoofde met beide handen op den rug. De voornaamste der familie, een Manderijn of ander hooggeplaatst persoon, die opzettelijk den stoet tot dat doel vergezelt, treedt nu vooruit, neemt een penseel in de hand, verwijdert het roode doek van de tablet, en teekent met vermiljoen het bordje met verschillende stippen, Het eerst teekent hij den top en den voet, en vervolgens de zijkanten op ongeveer de helft van de hoogte. Daarna brengt hij twee stippen aan eveneens ter halver hoogte, maar meer naar het midden toe, en eindelijk teekent hij de beide letterkolommen van het tabletje. Hij mompelt daarbij de volgende woorden:

tijém thijen, thijen tshing 天天青

[blocks in formation]

"Ik teeken den hemel; moge de hemel helder schijnen over het graf." (De tabletten dragen gewoonlijk een zon te midden van wolken als versiering, boven aan de frontzijde: zie de volgende bladzijde).

"Ik teeken de aarde, moge de geomantische positie van het graf krachtdadig werken" (Dit is een toespeling op het geluk of het ongeluk, dat het graf verondersteld wordt te brengen over de nakomelingen, al naar gelang het door den waarzegger is gekozen op gunstig of ongunstig terrein).

"Ik teeken de ooren, mogen zij scherp zijn" (om de vereering der nakomelingen te hooren,

en geopend te zijn voor mogelijke ellende van kinderen en kleinkinderen).

"Ik teeken de oogen, mogen zij helderziende zijn" (en geopend voor de behoeften van de nakomelingschap) enz.

De twee laatste zinsneden duiden bijna onloochenbaar aan, dat men hier te doen heeft met

niets anders waren dan beelden; doch wat daarvan zij, eenigen menschelijken vorm hebben zij nu niet meer. Zij zijn samengesteld uit een houten voetstuk, waar een vertikaal plankje is ingeplant, hetwelk, geschreven of ingesneden, den naam van den overledene bevat met dien van de dynastie waaronder hij gestorven is, en met bijvoeging van de namen der oprichters. De tabletten zijn te Emoy zelden lager dan twintig, of hooger dan veertig centimeters, terwijl de breedte ongeveer een derde vau de hoogte bedraagt. Al naar rijkdom, rang en stand van de familie, verschilt natuurlijk het maaksel. Sommige zijn uiterst schoon bewerkt en met verguld en snijwerk voorzien, doch andere zijn slechts van gewoon hout, zonder verf of eenigen opsmuk. Een zon te midden van wolken van boven, draken aan weerszijden der tablet, en een eenhoorn (28) op het front van het voetstuk, zijn de meest voorkomende versierselen.

De tablet zelve is in twee deelen verdeeld door een snijvlak, evenwijdig aan het vóór en achtervlak. De beide oppervlakken, waarmee de stukken op elkander sluiten, zijn niet geverfd, doch het achterstuk bevat de namen en titels, alsook den ouderdom en de datums van geboorte en dood van den overledene, met aanduiding bovendien van de plaats, waar het graf is gelegen. De tablet maakt door dit alles als het ware een bladzijde uit in de genealogische tabellen der familie.

Gewoonlijk vertegenwoordigt elke tablet slechts één familielid, doch de zielen van vader en moeder worden dikwijls in een enkel bordje vereenigd. Alleen de oudste zoon mag er een oprichten en in zijn huis bewaren. Ook erft hij al de tabletten die in het bezit zijns vaders waren, en bij zijn dood komen deze op hunne beurt in handen van zijn oudsten, of, zoo hij er geen mocht hebben, in die van zijn aangenomen zoon. En zulk een aangenomen zoon ontbreekt nooit, want, mocht een stamhouder zonder erfgenamen komen te overlijden, dan zullen de naaste verwanten altijd een kind van denzelfden familienaam, en zoo na mogelijk aan hem verwant, voor hem aannemen, opdat in den voorvaderlijken eeredienst geene staking kome.

Dus moeten de jongere kinderen der familie, wanneer zij hunne voorouders willen vereeren, zich begeven naar het huis van hun oudsten broeder. Het gebeurt

een overblijfsel van een overoud gebruik, in zwang toen de tabletten nog een menschelijken vorm hadden. Nog heden ten dage wordt een dergelijke ceremonie door de Taoistische priesters verricht op nieuwe afgodsbeelden, of op dezulke die pas zijn geverfd, hersteld of op nieuw gesneden. Op een van te voren gekozen gelukkigen dag worden (althans zoo de afgod der moeite waardig is) de missen gevierd die bekend zijn onder den naam van tsiò en later zullen worden besproken

ooren, de

oogen, den het openen

(1ste maand 9de dag). En na afloop teekent de priester met vermiljoen de mond, de handen en de voeten van den afgod. Dit heet khai-gaan der oogen," en wordt zelfs door Taoistische priesters verricht op goden en godinnen van het BoedhaPantheon. Vergel. hierachter, 23sten van de derde maand, tweede gedeelte.

Bij de Mongoolsche stammen worden van de afgestorvenen beelden vervaardigd uit vilt, lijnwaad en andere dingen, en ter vereering en aanbidding opgehangen in de tenten. (Koeppen, "Die Lamaïsche Hierarchie and Kirche" bladz. 88) De oude Chineezen deden wellicht eveneens.

(*) De eenhoorn is een der fabelachtige dieren der Chineezen. Hij is wellicht verwant aan

de giraffe. Zie mijn betoog in de China-Review," deel VII bladz. 72.

echter zeer dikwijls, dat een zoon, wanneer hij zich bijv. op een ander oord met der woon nederzet, al de opschriften der tabletten in het huis van zijn broeder vereenigt op een groot bord, dat den naam draagt van kee-sién paí (29) »bord van de huisgeesten" of sien-tsoé paí (30) bord der zielentabletten", opdat hij onder dat symbool zal kunnen voortgaan zijne voorvaderen in den vreemde te vereeren. Wordt het aantal tabletten in een huisgezin te groot, dan worden zij eveneens dikwijls op zulk een groot bord overgebracht, en vervolgens begraven of verbrand.

Of de tabletten moeten aangemerkt worden als de wezenlijke verblijfplaats van een der drie zielen, die door de Chineezen aan ieder mensch worden toegekend; of dat zij slechts als een zichtbare herinnering moeten worden beschouwd aan degenen die men door den dood heeft verloren, is niet recht uit te maken. Dit is echter zeker, dat zij steeds door alle Chineezen worden beschouwd en behandeld met grooten eerbied en ontzag, en dat sommige plechtigheden, welke bij sterfgeval plaats hebben, wel degelijk het oproepen der ziel om in de tablet te verhuizen ten doel hebben (31) Men kan echter veilig als regel aannemen, dat het meerendeel der bevolking ze beschouwt als de werkelijke verblijfplaats van een der drie zielen.

Zooals elkeen die zich de moeite wil getroosten een Chineesch huis binnen te treden, zich kan overtuigen, zijn de tabletten gewoonlijk geplaatst in een soort van tabernakel, aan de rechterhand der huisgoden (32). Doch ook in vele gevallen is er slechts één kastje opgericht voor beiden. Op den eersten en vijftienden van iedere maand worden 's morgens en 's avonds wierook en kaarsen geofferd, op juist dezelfde wijze als boven beschreven is ten aanzien van de huisgoden. Ook een menigte andere dagen, geregeld naar de datums van de geboorte en den dood van den overledene, zijn gewijd aan de vereering der tabletten, doch aangezien deze niet kunnen worden gerangschikt onder de regelmatig terugkeerende kalendrische feestdagen van het volk, zullen zij in dit werk niet behandeld worden.

Dat ook de voorouders niet mogen worden uitgesloten van het algemeen nieuwjaarwenschen, laat zich begrijpen. Ongeveer dezelfde offerwaren als die welke voor de goden

(2)家神牌(2)神主牌 (2) Nadat, onder het oorverdoovend geraas

van gongs en muziekinstrumenten van allerlei aard, de plechtigheid van het teekenen, zooals die vermeld is in noot 27 hierboven, heeft plaats gehad, en de penseel naar den kant van de zon is weggeworpen, plaatst de zoon, in de meest eerbiedvolle houding, de tablet op het deksel van de doodkist. Met luider stemme roept hij de ziel op uit het graf te rijzen en en naar de tablet te verhuizen, en plaatst het bordje vervolgens rechtop aan het voeteinde in front van een offerande, die aldaar middelerwijl is klaargezet. Daarop wordt het graf verder aangevuld. Sinds dat oogenblik wordt de tablet met alle mogelijke égards behandeld, en beschouwt men haar als de verblijfplaats van een der zielen van den doode, bestemd om in het huis haar zetel te vestigen, en aldaar van geslacht tot geslacht met de nakomelingen te verwijlen.

(32) De linkerhand is bij de Chineezen de eereplaats. Deze moet worden toegekend aan de goden, dewijl die hooger in rang zijn dan de overledene voorouders. Van daar dus dat men de tabletten aan hunne rechterzijde plaatst.

« PreviousContinue »