Page images
PDF
EPUB

EERSTE MAAND, EERSTE DAG.

NIEUWJAARSFEEST.

De haven

Hoe het jaar wordt ingedeeld. Schoonmaak vóór de opening der nieuwe lente. Nieuwjaarspronk. Aflossing van schulden vóór het oude jaar geëindigd is. Groote uitstalling in de winkels. Opschriften en deviezen op rood, wit of blauw papier aan de deuren. op Nieuwjaarsdag. Stilte op het water en in de straten. Bedelaars. Nieuwjaarwenschen op de straat. Gedobbel. Het zetten van het oude jaar in het nieuwe.

Offerande aan den Geest des Hemels en de Heeren der drie Werelden. Wat men onder laatstgenoemden waarschijnlijk moet verstaan. Wierook en wierookbakken. Het afvuren van klappers; hun samenstelling en vervaardiging; hun gebruik. Huisgoden, hun vereering op Nieuwjaarsdag; offerande van thee, wierook en kaarsen op den eersten en vijftienden van elke maand, en op elken avond zonder uitzondering. Het nieuwjaarwenschen aan de ouders, en van de kinderen onderling. Nieuwjaarsbezoeken, en hoe het daarbij toegaat.

Voorvaderlijke eeredienst; de natuurlijke grondslag waarop deze berust. De tabletten; hoe zij op het graf worden geteekend." De plechtigheid van het openen der oogen van de afgodsbeelden. Het groote voorvaderlijk zielenbord. Het #oproepen der ziel" bij de begrafenis. Tweewekelijksche offerande van kaarsen en wierook aan de voorouders. Kleine en groote offerande op Nieuwjaarsdag aan de tabletten. Offerpapier; verschillende soorten; fabricatie.

Rijst, koeken, groenten en suikerriet als symbolen van geluk en overvloed bij de verwisseling des jaars. Bloemen en chinaasappelen, gebezigd met dezelfde zinnebeeldige beteekenis. Vasten op Nieuwjaar. Bijgeloof ten aanzien van het gebruik van rijstwater.

Alvorens een overzicht te geven van de zeden en gebruiken der Chineezen op den eersten dag des jaars, zal het niet ondienstig zijn in het kort er op te wijzen hoe dit tijdstip wordt bepaald, en hoe het jaar wordt ingedeeld.

De Chineezen verdeelen het jaar in maanden, die elk aanvangen met de nieuwe maan, en dus 29 of 30 dagen bevatten. Elk gewoon jaar heeft er twaalf, en de overschietende dagen worden nu en dan vereenigd tot een schrikkelmaand, die door den almanak wordt aangegeven. Het jaar wordt gerekend te beginnen met de eerste nieuwe maan nadat de zon het laatste van de drie winterteekens, d. i. Capricornus, is uitgetreden, zoodat de Nieuwjaarsdag altijd vallen moet tusschen 21 Januari en 19 Februari, en werkelijk het eerste saizoen, de lente, opent, hetgeen bij ons niet het geval is. De Chineesche verdeeling van den tijd is dus zeer rationeel, en volkomen in overeenstemming met den loop der twee grootste werkkrachten der Natuur, de zon en de maan, hetgeen van onze tijdrekening niet meer kan worden gezegd.

Onmiddelijk ziet men in, dat bij zulk eene indeeling van het jaar de dag van de lente-evening onveranderlijk vallen moet in de tweede maand, die van het zomer

solstitium in de vijfde, die der herfst-evening in de achtste, en die van het wintersolstitium in de elfde. De vier ware middelpunten van lente, zomer, herfst en winter, d. w. z. de intrede van de zon in den Ram, den Kreeft, de Weegschaal en den Steenbok, liggen dus altijd in de middelste maanden der vier Chineesche jaargetijden, zoodat het burgerlijk jaar volkomen is gebaseerd op sterrekundige beginselen. Wij zullen nu overgaan tot de beschrijving van den dag die het lentejaargetijde, en daarmeê het Chineesche jaar, opent. (1)

Nieuwjaarsdag is voor de Chineezen een dag van buitengewone drukte en feestelijkheid. Elkeen die het betalen kan, en zijn schoonheidsgevoel nog niet geheel en al heeft uitgeschud, verschijnt in nieuwe kleedij, en voor menigeen is het de eenige dag waarop iets meer van het lichaam wordt gewasschen dan die gedeelten, welke gewoonlijk aan het daglicht zijn blootgesteld. Het oudejaarsvuil is ook een of meer dagen van te voren reeds weggenomen van meubels en houtwerk; het huis is een weinig schoongemaakt, en het schijnt alsof de geheele bevolking het oude jaar wil afwerpen tegelijk met de oude kleeren en het oude stof, en alsof zindelijkheid, anders geen groote deugd van de Emoy-Chineezen, een onmisbaar vereischte ware tot de behoorlijke viering van den dag.

Ook in Holland, en in vele streken elders in Europa, bestaat de gewoonte om zich nieuwe kleederen "paaschpronk" aan te schaffen, en de meubelen en huizen schoon te maken tegen dat de zon het voorjaarspunt passeert. Dit tijdstip bepaalde, nog niet zoo vele eeuwen geleden, het nieuwe jaar. Men trekt nieuwe kleederen aan, en reinigt het gansche huis, als om alles in een nieuw kleed te steken in navolging der Natuur: wij doen dus juist hetzelfde als de Chineezen, maar niet zooals de oude Mexicanen, die hunne meubelen met het nieuwe jaar vernielden, om zich wederom nieuwe aan te schaffen.

Eenige weken van te voren reeds, worden in China allerwege toebereidselen tot het Nieuwjaarsfeest gemaakt. De winkels stallen meer uit dan gewoonlijk, want een navolgingswaardige gewoonte brengt mede, dat alle schulden moeten worden afgelost vóór het einde van het jaar. Bijna iedereen is dus genoodzaakt zoo veel mogelijk te verkoopen, en het gevolg is dat er een groote fluxie van geld ontstaat, en men niet zelden schoone en kostbare artikelen kan verkrijgen voor een spotprijs. Ook moeten. gedurende de laatste dagen van het jaar de winkels zoo buitengewoon zijn voorzien om tegemoet te komen in de vermeerderde vraag, want vrienden geven geschenken aan hun vrienden, supérieuren aan hunne emploijės, vaders aan hun kinderen: The next to this is New-Yeare's day, whereon to every frende They costly presents in do bring, and New-Yeare's giftes do sende. These gifts the husband gives his wife, and father eke the childe, And maister on his men bestowes the like, with favour milde;

And good beginning of the Yeare they wishe and wishe again,

(1) Zie over verdere wijzen van indeeling van het jaar: den 9den van de eerste maand en den 3den van de derde maand, hier beneden beschreven.

According to the ancient guise of heathen people vaine, etc.

Barnabe Googe's versie van "The popish kingdome," van Naogeorgus (')

Maar behalve door die grootere uitstalling van koopwaren, en den vermeerderden aanloop en drukte in de winkels, wordt tot de levendigheid en het vroolijk voorkomen der straten niet weinig bijgedragen door de nieuwe roode papieren, die overal aan de deuren worden aangeplakt, en met het een of ander toepasselijk opschrift zijn beschreven. Gewoonlijk zijn zij twee in aantal, een aan elke zijde van de deur. Deze opschriften, mung-toèi (3) of múng-lijén (4) geheeten, zijn in den regel in antithesischen vorm gesteld, en van toepassing op den pas ingetreden jaarkring, of wel op het huis of het beroep van den bewoner. De vernieuwing der papieren vangt reeds aan op den 24sten van de laatste maand des jaars. Men kan ze in de winkels koopen of zelve schrijven, en kleine boekjes tot handleiding bestaan daartoe in den handel; doch veelal ziet men ze te koop aangeboden in het een of ander hoekje van de straat, alwaar een arme literator een stukje van een winkelfront heeft afgehuurd, om de door hem geschreven papieren van de hand te doen, en aldus een nieuwjaarslaatje te maken. Gewoonlijk wordt ook nog een derde papier boven den deurpost geplakt met een opschrift, eveneens van toepassing op de pas begonnen nieuwe lente, of het beroep van den bewoner. Zoo zal een hotelhouder of winkelier tot motto kiezen: "mogen de gasten als wolken. komen" (5.); een winkelier: "mogen rijke klanten aanhoudend zich hier nederlaten" (*) en dergelijke meer; doch het opschrift dat het meest algemeen wordt aangetroffen onder alle standen en beroepen is: "mogen de vijf zegeningen nederdalen over deze deur" (7.) Die vijf zegeningen zijn een lang leven, rijkdom, vrede en rust, liefde voor de deugd, en een einde dat het leven kroont, (8.) althans, zoo zijn zij opgesomd in de Shoe-king (9), het oudste van de vijf zoogenaamde heilige boeken der Chineezen. Heeft gedurende het laatste jaar een sterfgeval in de familie plaats gehad, dan worden geen roode, maar witte, gele of blauwe strooken voor de deuren gehangen, al naar gelang van den rang en het geslacht van den overledene; want rood is door geheel China heen de kleur van geluk en vroolijkheid, en wordt altijd vermijd in geval van rouw (1o). (2) Brand, «Observations on popular Antiquities" p. 7. () omtrent hunnen oorsprong onze verhandeling over den laatsten dag des jaars.

Zie

(^)客 如 雲 來 () 富 客常臨()五福臨門,

(*)壽.富.康寧.攸好德考終命()書經. In Emoy verstaat het volk onder die vijf zegeningen echter meestal: rijkdom, eer, talenten, nakomelingschap en een lang leven, T. Men plakt daar, evenals in onze koloniën, dikwerf vijf papiertjes aan den bovendrempel, die die vijf zegeningen graphisch voorstellen, en waarop respectievelijk een rijk man, een aanzienlijk man, een gegradueerde, een vrouw met een kind in de armen en een grijsaard, of andere dergelijke zinnebeeldige figuren zijn afgebeeld.

(1) De reden waarom rood als een gelukkige kleur wordt beschouwd is wellicht hierin gelegen, dat het de kleur der perzikbloesems voorstelt, en de perzikboom geacht wordt kwade geesten, alsmede nadeelige invloeden die deze met zich brengen, te verjagen. Zie hieromtrent ons betoog over den oorsprong en de beteekenis der deuropschriften, vervat in de verhandeling over den laatsten dag des jaars.

Zulke stilzwijgende kenteekenen schijnen den voorbijganger memento-mori toe te roepen, en zijn inderdaad een eenvoudige, maar treffende aankondiging, dat een medeburger, die nog kort geleden zich in bloeiende gezondheid mocht verheugen, voor immer uit het land der levenden is weggevaagd.

Maar vooral heeft te Emoy de haven, met hare tallooze jonken en schuiten, een vroolijk aanzien. De bootlieden en schippers plakken de bovengenoemde papieren opschriften op hunne vaartuigen, masten en riemen, en laten ze van den achtersteven in den wind fladderen; groote witte wimpels, gespleten van af het midden, en een menigte veelkleurige drie- en vierkante vlaggetjes wapperen allerwege en zoo wordt een geheel gevormd van waarlijk betooverende vroolijkheid. Een opvallende stilte heerscht hier echter in de anders zoo woelige, levendige waterstad. En ook de straten zijn als uitgestorven, want de Chineezen, die geen wekelijkschen geheiligden dag van luiheid er op na houden, vieren den eersten dag van het jaar met een volkomen staking van den arbeid, en knoopen hem aan de eerstvolgende dagen vast tot een tijd van uitsluitende ontspanning en vermaak. Natuurlijk zijn op Nieuwjaarsdag alle winkels gesloten, hetgeen de stilte der straten nog verhoogt; doch even als bij ons ontmoet men in den voorochtend een heirleger van bedelaars, die van de gelegenheid gebruik maken om een extra aalmoes te bekomen. Tegen den middag nemen drukte en beweging hand over hand toe. Welgekleede lieden haasten zich door de straten om bezoeken af te leggen, een gewoonte die, ik geloof bij uitsluiting, ook in Holland bestaat, en van daar uit in sommige streken van Amerika is doorgedrongen. Vrienden en bekenden ontmoeten elkander, brengen de saamgevoegde handen ter hoogte van de borst, en roepen kiong-hi, kiong-hí, (11) hetgeen, vrij vertaald, zooveel wil zeggen als "veel heil en zegen!" Het is echter te bejammeren dat tegen den avond de kalmte van den feestdag maar al te zeer wordt gestoord door de koelies, die bij menigten aan de hoeken der straten zitten te dobbelen, of zich naar de geheime speelhuizen begeven, in zoo verre die nog aan de aandacht van de Manderijnen zijn ontsnapt.

Offerande aan den Hemel en de Heeren der drie Werelden. Laat ons, na aldus een kijkje te hebben genomen in de straten, eens zien hoe de Chineezen den Nieuwjaarsdag vieren binnenshuis. In de meeste gezinnen zetten de jongere familieleden, even als wij, niet alleen het oude jaar in het nieuwe, maar begeven zich zelfs den ganschen nacht niet naar bed, want vroeg, zéér vroeg in den morgen, dikwijls lang vóór zonsopgang, moet een offerande worden gebracht aan den Geest des Hemels, thi" -kong (12.), een godheid waaronder door de Chineezen hoogstwaarschijnlijk niets anders dan de materieele hemel wordt verstaan. Men plaatst daartoe een tafel voor de deur van de groote zaal van het huis met wierook, kaarsen, kopjes thee, en

(2) 恭 恭喜(*)
() * A Zie over deze godheid meer uitvoerig, onze verhande-

天公

ling over den 9den van de 1ste maand.

« PreviousContinue »