wezen dan men gewoonlijk meent. En wel mogen wij bedenken dat bij ons de vrouw, hoe geëmancipeerd zij ook in vergelijking met hare Chineesche zuster wezen mag, nog altijd op gedenkzuilen ter verheerlijking van hare echtelijke liefde wacht, on de Chineezen ons dus in de publicke waardeering van deze hoofddeugd der zwakke sekse al weder eeuwen lang zijn voor geweest.

Over de verschillende categorien van voorvaderlijke tempels zou nog lang kunnen uitgeweid worden. Wij zouden nog kunnen spreken over de hiong-hijen soe (31), lett. tempels voor de dorpsgeleerden," opgetrokken ter eere van de meest vermaarde letterkundigen uit het een of ander district; over de bing-hoăn sốe (32) of "tem pels voor ambtenaren van naam," die in het departement of district, waar de tempel staat, hunne waardigheden bekleedden twee categorien, die meestal mede in de steden naast den Confuciustempel zijn te vinden; doch hetgeen tot hiertoe is gezegd, zal wel voldoende wezen om den lezer een algemeen denkbeeld van den voorouderlijken tempeldienst van het Chineesche volk te geven en te doen zien hoe groot de rol is, die deze in het sociale leven der natie speelt. Wij gaan thans over tot de beschrijving der offerplechtigheden, die in de tsów-tshòe op den dag van het wintersolstitium plaats grijpen.

Winterofferande in de voorvaderlijke tempels. Zoo goed als elke maaltijd, ter eere van gasten aangerecht, door uitnoodigingen dient vooraf te gaan, evenzoo moet ook den dooden behoorlijk worden kond gedaan dat men hen een offerfeest bereidt.

Tot dit doel vaardigt men in den avond, die den offerdag voorafgaat, eenige der familieleden naar den tempel af. Deze plaatsen voor de tabletten confituren en suikergoed met thee en andere versnaperingen, branden wierook en offerpapier, laten eenige oogenblikken muziek maken en eindigen met de gewone begroetingsceremoniën, die, zooals op bladz. 15 in hoofdtrekken beschreven is, gemeenlijk voor de schimmen worden verricht. Den volgenden morgen vroeg begeeft zich de deputatie nogmaals met hetzelfde doel naar het gebouw. De offergaven, die reeds den vorigen avond werden opgedragen, worden nogmaals aangeboden, en iedereen stelt zich ijverig in de weer om tafels klaar te zetten en daarop het benoodigde voor de groote plechtigheid, die weldra aan zal vangen, in gereedheid te brengen. Voor en na dagen ook de overige familieleden op en weldra zijn zij altegaar verzameld en, getooid in ceremonickleedij en met den kegelvormigen hoed, groepsgewijze in gesprekken over allerlei onderwerpen verdiept.

De offertafels staan in dezelfde volgorde als de tabletten op het altaar; dat wil zeggen, die ter eere van den oudsten stamvader is bovenaan geplaatst en die voor zijne nakomelingen zijn ter linker- en rechterzijde opgesteld. Talloos zijn de schotels, waarmede zij zijn bedekt. Geheele varkens en geiten, speciaal tot het doel

('') 鄉 賢 祠 (2) 名宦祠

geslacht en met verf en bloemen versierd; koppen, pensen en levers, koeken en taarten van allerlei soort en grootte; in het kort, alles wat maar op een feestmaal is te vinden wordt hier opgedragen, met lekkernijen, vruchten, wijn, gebak incluis. Kaarsen, wierook en bloemen, nagemaakt of echt, ontbreken natuurlijk niet; en zoo er bijgeval een document van hoogerhand, als een Keizerlijke vergunning om een tablet in den tempel op te richten, in de familie wordt bewaard, dan prijkt het in alle glorie naast de tabletten op het altaar.

Recht voor de zielbordjes en de daarvoor en nevens geschaarde offertafels staat een tafel met niet veel meer dan een wierookpot en een paar kaarsen er op; en daarachter is het, dat de hoofdman der familie plaats neemt om de plechtigheid te leiden en de aanwezigen in het buigen, knielen en opstaan voor te gaan. Hij is de oudste der rechtstreeksche mannelijke afstammelingen van het geslacht, en kan dus zeer goed nog niet den kinderschoenen ontwassen zijn; doch zijne eventueel jonge jaren vormen geen punt van bezwaar, aangezien twee ceremoniemeesters achter hem in het MandarijnChineesch als balletmeesters op een danspartij met luider stemme aangeven hetgeen hij heeft te doen. De overige leden der familie scharen zich, met openlating van een kleine tusschenruimte, achter hem. Zij nemen hierbij nauwkeurig elkanders ouderdom, rang en stand in de familie-hiërarchie in acht; want zoo deed ook het vorstelijk broederpaar Woe Wang en Tsjow Koeng uit de twaalfde eeuw vóór onze jaartelling, het toonbeeld van nationale deugd voor het Chineesche volk, dat de lezer reeds op bladz. 169 van dit werk heeft leeren kennen. Confucius zeide van hen: Wat ging "de ouderliefde van Woe Wang en Tsjow Koeng ver! Want ouderlievend zijn im#mers zij, die de wenschen der voorouders met bekwaamheid vervullen en hunne "ondernemingen met bekwaamheid ten uitvoer leggen! In de lente en den herfst "versierden zij hunne voorvaderlijke tempels, en rangschikten zij er de voorouderlijke "offerschotels. Zij droegen er hunne ceremoniekleederen, offerden er de spijzen der "verschillende jaargetijden en hielden bij de voorouderlijke tempelplechtigheden de "orde van afstamming in het oog. Door een ieder te schikken volgens den rang, "maakten zij onderscheiding tusschen hoogeren en minderen; bij de regeling der "dienstverrichtingen gaven zij den voorrang aan de lieden van talent, en bij de alge"meene wijnplenging boden de minderen (de bekers) den meerderen aan, zoodat ook "van de minderen gebruik werd gemaakt. En bij den maaltijd (die de plechtigheid "besloot) rangschikte men zich volgens de (kleur der) haren, en dus werd het verschil in leeftijd in het oog gehouden" (33).

Hebben dus alle aanwezigen zich behoorlijk in staande houding achter den hoofdman gerangschikt, dan neemt onder het maken van muziek de plechtigheid een Aller oogen zijn naar de tabletten gekeerd en naar den bloedverwant, die, als oudste stamhouder, door recht van geboorte het ambt van opperpriester bekleedi Hij neemt wierook in de saamgevoegde handen, maakt de gewone buigingen met het

bovenlijf, geeft de stokjes aan een der bloedverwanten over, die als dienaar hem ter zijde staat, en laat ze door dezen steken in den wierook bak, die vóór hem op de tafel is geplaatst. Nu knielt hij neder en brengt, op luide aanmaning van de ceremoniemeesters, eenige malen het hoofd tegen den grond; en in al zijne bewegingen wordt hij door de aanwezigen nagevolgd, die met bewonderenswaardige nauwkeurigheid als één man met hem buigen, knielen en opstaan. Deze plechtigheid heeft ten doel de zielen, die in de bordjes huizen, uit te noodigen om plaats te nemen aan den disch. Vervolgens worden de tabletten met grooten eerbied en onder het maken van muziek op de respectieve offertafels geplaatst, of ook wel in stoelen daarnevens; een der ceremoniemeesters leest een geschreven gebed op zangerigen toon met luider stemme op, en de uitnoodiging wordt besloten met driedubbele wijnplenging, hernieuwde knielbeweging en een offerande van papier en wierook, zooals reeds op bladz. 15 in hoofdtrekken is beschreven. Alles gaat met groote ingetogenheid en ootmoed in het werk. Geen geluid wordt vernomen behalve de stemmen der ceremoniemeesters en het ruischen van de kleederen der knielenden; doch nauwelijks heeft de gong het teeken gegeven dat alles afgeloopen is, of al de aanwezigen staan op en gesnap en gepraat nemen een aanvang als voorheen. En na eenigen tijd worden de offerwaren, zoo er gelegenheid toe bestaat, in een der nevenkamers van den tempel klaargemaakt, en zetten de levenden zich neder om deel te nemen aan den maaltijd ter eere van de dooden. Zoo deden, blijkens de zoo straks aangehaalde woorden van Confucius, reeds twaalf eeuwen vóór onze jaartelling China's oude vorsten; zoo doen ook tegenwoordig nog de bewoners van Litthauen. Deze noodigen op hun dziadi-feest eveneens de overledenen uit en nuttigen een maal met hen in alle stilte; doch zij spreken geen enkel woord voor en aleer zij meenen te mogen veronderstellen dat de zielen verzadigd en vertrokken ziju.

Door alle eeuwen heen huldigden dus de Chineezen een gebruik, hetwelk ook van de hoogste oudheid af in Europa in eere werd gehouden en er thans nog in den vorm van begrafenismalen in ons eigen vaderland en elders aangetroffen wordt. Zelfs hebben de oude begraafplaatsen van Sollested op het eiland Funen en van Mollemosegaard bewezen, dat het reeds onder onze voorhistorische vaderen bestond, daar men uit die merkwaardige overblijfselen waterbekkens en bronzen vazen te voorschijn heeft gehaald, die waarschijnlijk tot niets anders dienden dan om de spijzen te bevatten, welke den dooden bij wijze van offerande of den levenden als lijk maal werden voorgezet (34). Sir John Lubbock is ook buitendien van meening, dat "the very frequent "presence of the bones of quadrupeds in tumuli appears to show, that sepulchral "feasts were generally held in honour of the dead" (35).

In de wetten van Manoe leest men, dat de zielen van het lijkmaal medeëten en het hoofd der familie gehouden is een dagelijksche en een maandelijksche offerande

(84) Revue des deux Mondes," 15 Sept. 1880, bladz. 260.

(35)

Pre-historic Times," hoofdst. V, bladz. 175 (4de druk).

aan

te rechten, ten einde haar gunstig voor de nakomelingschap te stemmen (36). Ook door de oude Romeinen werden doodenfeesten gevierd, niet alleen onmiddellijk na de begrafenis, maar ook later ter herinnering aan de gezamenlijke overledenen: feesten, waarop niet zelden de geheele gemeente werd onthaald en schouwspelen en kampgevechten van gladiatoren tot opluistering strekten. De Mexicanen plaatsten geregeld om de tachtig dagen voedsel en bloemen op de rustplaatsen van de dooden, de Peruanen hielden gemeenschappelijke maaltijden met hunne mummies (37), en de Javanen van den huidigen dag vieren geregeld telken jare hunne maand Roewah met offermalen, die nu eens als offers aan, dan weder als offers voor de zielen der afgestorvenen worden opgevat (38). In Servië houdt het volk mede een jaarlijksch doodenmaal (39); en dat de eeredienst der aderen, zich kenmerkend door zulke geregeld terugkomende feestmalen waaraan levenden zoowel als dooden deelnemen, in Europa den invloed van het Christendom het hoofd heeft geboden tot op heden, moge het volgend uittreksel uit Spencer's meesterwerk bewijzen (40): When the time of All "Souls is approaching in every house a light is kept burning all night; a

"

"door, or at least a window, remains open, and the supper is left on the table, "even with some additions; people go to bed earlier, all to let the dear little "angels enter without being disturbed. Such is the custom of the peasants of the "Tyrol, Old Bavaria, Upper Palatinate, and German Bohemia” (41).

Om nu

naar den voorvaderlijken tempel der Chineezen terug te gaan: wanneer de offerande afgeloopen is en de deelnemers terugkeeren naar hunne woning, dan nemen zij elk een deel der offerwaren mede om te huis toe te bereiden en op te eten. Niemand twijfelt er aan of deelneming aan het maal moet het huisgezin met kinderen zegenen. Het is immers in het belang van de dooden dat de nakomelingschap groot zij, opdat telken jare voor nieuwe offeranden worde gezorgd, zouden zij dus, na door het genot van zulk een overvloedigen maaltijd gunstig gestemd te zijn, niet terstond over de levenden, die hen zoo ruim hebben bedacht, een zegen uitdeelen welke niet alleen door deze ten zeerste wordt gewaardeerd, maar ook den zegenenden zelf ten goede komt?

-

De dag van het wintersolstitium is niet de eenige, waarop een gemeenschappelijke offerande in de voorvaderlijke tempels wordt gebracht: ook de een of andere dag van de lente is daartoe aangewezen. Verder zijn er nog onbepaalde dagen van vereering, doch meer naar aanleiding van de omstandigheden of naar willekeur door de familie ingesteld. Zoo offeren sommigen met meer of minder praal en

(36) Spencer, Principles of Sociology," hoofdst. XX, § 150.

(7) Spencer, op. cit., hoofdst. XII, § 85.

plechtigheid

(38) Boven, bladz. 193. (39) Jankovitch en Grouïtch, les Slaves du Sud ou le Peuple Ser. be," bladz. 112.

(4) Op. cit., hoofdst. XX, § 153.

(41) Rochholz, Deutscher Glaube und Brauch", I, bladz. 323—4.

a

van den

ook nog in den herfst, of op den sterfdag van een groot donateur of den stichter van den tempel, alsook bij meer gelegenheden, die hier niet behoeven opgesomd te worden. Echter mag niet onvermeld blijven, dat het beeld of de naam Aardgod-Beschermheer der Graven (zie bladz. 188) meestal mede in de voorouderlijke tempels is te vinden en er ook zelden het beeld van Khwej Sing, den letterkundigen Sterregod (zie bladz. 157 en volg), ontbreekt, indien de literarische faam der familie nogal groot is. Beide godheden krijgen op elken offerdag ter eere van de dooden mede een aandeel in de offergaven. En ten slotte zij nog aangestipt, dat de viering in den winter van de voorouderlijke tempelplechtigheden, waaraan, ingevolge de gewoontewet, de vrouwen geen deel mogen nemen, te Emoy bekend staat onder den naam van tsoi-tang (42), "den winter vieren," of tsèe-tang (43), "den winter offeren". Het houden van het doodenmaal heet tsiáh-tang (44), "den winter(maaltijd) eten".

§ 3.

WAAROM MEN DE DOODEN IN DEN WINTER VEREERT.

Een gewichtige vraag blijft ten slotte nog te behandelen over: hoe komt het dat in China juist het midden van den winter bij uitstek aan de vereering der afgestorvenen is gewijd?

Zoogoed als voor alle beschaafde volkeren, die op den huidigen dag de aarde bewonen, bestond er eens voor de Chineezen een tijd waarin nog geen rijk, geen natie zich gevormd had, maar de verschillende groepen onafhankelijk als even zooveel kleine republiekjes naast elkander leefden. Zulk een toestand beheerschte het overgangstijdperk, dat de opkomst van den Staat voorafging, en liet nog hoogstens de vereeniging van eenige groepen, dorpen of gehuchten toe onder een gemeenschappelijk hoofd, tot vorming van een clan voor onderlinge hulp en steun. Hij moet zich hebben gekenmerkt door eindelooze twisten, veeten en krijg. The state of hostility," zegt Mac Lennan (45), is a theme which requires no research to illustrate it.... "In the lower stages of society we recognize war as a condition of the rise of govern"ments and of the subordination of classes. Whoever is foreign to a group "is hostile to it. . Whoever is not with them is against them a rival in the "competition for food, a possible plunderer of their camp and ravisher of their women. "Lay out the map of the world, and wherever you find populations unrestrained by "the strong hand of government, there you will find perpetual feud, tribe against tribe "and family against family. . The state of hostility is the normal state of the

(**) *

(*2)做冬 (三)祭冬 (食冬

(**) Primitive Marriage," hoofdst. VI.