4

he formally enter

escape possible in

trigues.

• Arimini adesset in castris. Hic in provincia consulatum inire consilium erat memori veterum certaminum cum patribus, quæ tribunus plebis et quæ 3 postea consul prius de consulatu, qui abrogabatur, dein de triumpho habuerat, invisus etiam patribus ob novam legem, quam Q. Claudius tribunus plebis adverso senatu atque uno patrum adiuvante C. Flaminio tulerat, ne quis senator, cuive senator pater fuisset, maritimam navem, quæ plus quam trecentarum amphorarum esset, haberet. Id satis habitum ad fructus ex agris vectandos; quæstus omnis patribus indecorus visus. Res per summam contentionem acta invidiam apud nobilitatem suasori legis Flaminio, favorem apud plebem 5 left Rome before alterumque inde consulatum peperit. Ob ed upon office to hæc ratus, auspiciis ementiendis Latinarumque feriarum mora et consularibus aliis impedimentis retenturos se in urbe simulato 6 itinere privatus clam in provinciam abiit. Ea res ubi palam facta est, novam insuper iram infestis iam ante patribus movit: non cum senatu modo, sed iam cum diis immortalibus C. Flaminium bellum gerere. 7 Consulem ante inauspicato factum revocantibus ex ipsa acie diis atque hominibus non paruisse; nunc conscientia spretorum et Capitolium et sollemnem voto8 rum nuncupationem fugisse, ne die initi magistratus Iovis optimi maximi templum adiret, ne senatum invisus ipse et sibi uni invisum videret consuleretque, ne Latinas indiceret Iovique Latiari sollemne sacrum 9 in monte faceret, ne auspicato profectus in Capitolium ad vota nuncupanda, paludatus inde cum lictoribus . in provinciam iret. Lixæ modo sine insignibus, sine lictoribus profectum clam, furtim, haud aliter quam si

exilii causa solum vertisset. Magis pro maiestate vi- 10 delicet imperii Arimini quam Romæ magistratum initurum et in deversorio hospitali quam apud penates suos prætextam sumpturum. Revocandum universi retrahendumque censuerunt nate try to recall et cogendum omnibus prius præsentem

The indignant se

him but without success.

II

in deos hominesque fungi officiis, quam ad exercitum et in provinciam iret. In eam legationem (legatos 12 enim mitti placuit) Q. Terentius et M. Antistius profecti nihilo magis eum moverunt, quam priore consulatu litteræ moverant ab senatu missæ. Paucos post 13 dies magistratum iniit, immolantique ei vitulus iam ictus e manibus sacrificantium sese quum proripuisset, multos circumstantes cruore respersit; fuga procul 14 etiam maior apud ignaros, quid trepidaretur, et concursatio fuit. Id a plerisque in omen magni terroris acceptum. Legionibus inde duabus a Sempronio prioris 15 anni consule, duabus a C. Atilio prætore acceptis, in Etruriam per Appennini tramites exercitus duci est cœptus.

LIBER XXII.

2

IAM ver appetebat; itaque Hannibal ex hibernis moHannibal moved vit, et nequicquam ante conatus transearly from his win- cendere Appenninum intolerandis frigor

ter quarters where

he had been ha

the Gauls.

rassed by plots of ibus et cum ingenti periculo moratus ac metu. Galli, quos prædæ populationumque conciverat spes, postquam pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent agerentque, suas terras sedem belli esse premique utriusque partis exercituum hibernis videre, 3 verterunt retro in Hannibalem ab Romanis odia; petitusque sæpe principum insidiis, ipsorum inter se fraude, eadem levitate, qua consenserant, consensum indicantium, servatus erat, et mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis, errore etiam sese ab insidiis munierat. Ceterum hic quoque ei timor causa fuit maturius movendi ex hibernis.

4

minds were excit

self-assertion of Flaminius,

Per idem tempus Cn. Servilius consul Romæ idibus 5 At Rome men's Martiis magistratum iniit. Ibi quum ed by the ominous de re publica rettulisset, redintegrata in C. Flaminium invidia est: duos se consules creasse, unum habere; quod enim illi iustum 6 imperium, quod auspicium esse? Magistratus id a domo, publicis privatisque penatibus, Latinis feriis actis, sacrificio in monte perfecto, votis rite in Capi7 tolio nuncupatis, secum ferre ; nec privatum auspicia

ΤΟ

II

sequi, nec sine auspiciis profectum in externo ea solo nova atque integra concipere posse. Augebant metum 8 prodigia ex pluribus simul locis nuntiata; in Sicilia militibus aliquot spicula, in Sardinia autem in muro circumeunti vigilias equiti scipionem, and by the repeatquem manu tenuerat, arsisse, et litora ed portents crebris ignibus fulsisse, et scuta duo sanguine sudasse, 9 et milites quosdam ictos fulminibus, et solis orbem minui visum, et Præneste ardentes lapides cælo cecidisse, et Arpis parmas in cælo visas pugnantemque cum luna solem, et Capenæ duas interdiu lunas ortas, et aquas Cæretes sanguine mixtas fluxisse fontemque ipsum Herculis cruentis manasse respersum maculis, et Antii metentibus cruentas in corbem spicas cecidisse, et Faleriis cælum findi velut magno hiatu visum, quaque patuerit, ingens lumen effulsisse; sortes sua sponte attenuatas, unamque excidisse ita scriptam : "Mavors telum suum concutit," et per idem tempus 12 Romæ signum Martis Appia via ac simulacra luporum sudasse, et Capuæ speciem cæli ardentis fuisse lunæque inter imbrem cadentis. Inde minoribus etiam dictu prodigiis fides habita: capras lanatas quibusdam factas, et gallinam in marem, gallum in femi- which were met nam sese vertisse. His, sicut erant nun- functions. tiata, expositis auctoribusque in curiam introductis, consul de religione patres consuluit. Decretum, 15 ut ea prodigia partim maioribus hostiis, partim lactentibus procurarentur, et uti supplicatio per triduum ad omnia pulvinaria haberetur; cetera, quum decem- 16 viri libros inspexissent, ut ita fierent, quemadmodum cordi esse divis e carminibus profarentur. Decemvi- 17 rorum monitu decretum est, Iovi primum donum ful

by great religious

13

14

men aureum pondo quinquaginta fieret, et Iunoni Minervæque ex argento dona darentur, et Iunoni reginæ in Aventino Iunonique Sospitæ Lanuvii maioribus hostiis sacrificaretur, matronæque pecunia col18 lata, quantum conferre cuique commodum esset, donum Iunoni reginæ in Aventinum ferrent, lectisterniumque fieret, et ut libertinæ et ipsæ, unde Feroniæ donum daretur, pecuniam pro facultatibus suis conferrent. 19 Hæc ubi facta, decemviri Ardeæ in foro maioribus hostiis sacrificarunt. Postremo Decembri iam mense ad ædem Saturni Romæ immolatum est, lectisterniumque imperatum ([et] eum lectum senatores straverunt) et 20 convivium publicum, ac per urbem Saturnalia diem ac noctem clamata, populusque eum diem festum habere ac servare in perpetuum iussus.

2

his way with great

the marshes of the

Arno,

Dum consul placandis Romæ dis habendoque diHannibal makes lectu dat operam, Hannibal profectus difficulty through ex hibernis, quia iam Flaminium consulem Arretium pervenisse fama erat, 2 quum aliud longius, ceterum commodius ostenderetur iter, propiorem viam per paludem petit, quo fluvius Arnus per eos dies solito magis inundaverat. 3 Hispanos et Afros (id omne veterani erat robur exercitus) admixtis ipsorum impedimentis, necubi consistere coactis necessaria ad usus deessent, primos ire iussit; sequi Gallos, ut id agminis medium esset; no4 vissimos ire equites; Magonem inde cum expeditis Numidis cogere agmen, maxime Gallos, si tædio laboris longæque viæ, ut est mollis ad talia gens, dilaberentur 5 aut subsisterent, cohibentem. Primi, qua modo præirent duces, per præaltas fluvii ac profundas voragines, hausti pæne limo immergentesque se, tamen signa se