مکسل : pluribus simul locis nuntiata: in Sicilia militibus aliquot spicula, in Sardinia autem in muro circumeunti vigilias equiti scipionem, quem manu tenuerat, arsisse, et litora crebris ignibus fulsisse, et scuta duo sanguine sudasse, 5 et milites quosdam ictos fulminibus, et solis orbem minui visum, et Praeneste ardentes lapides caelo cecidisse, et Arpis parmas in caelo visas pugnantemque cum luna solem, et Capenae duas interdiu lunas ortas, et aquas Caeretes sanguine mixtas fluxisse fontemque ipsum HerIo culis cruentis manasse respersum maculis, et Antii metentibus cruentas in corbem spicas cecidisse, et Faleriis caelum findi velut magno hiatu visum, quaque patuerit ingens lumen effulsisse; sortes sua sponte adtenuatas, unamque excidisse ita scriptam "Mavors telum suum 15 concutit," et per idem tempus Romae signum Martis Appia via ac simulacra luporum sudasse, et Capuae speciem caeli ardentis fuisse lunaeque inter imbrem cadentis. Inde minoribus etiam dictu prodigiis fides habita capras lanatas quibusdam factas, et gallinam in 20 marem, gallum in feminam sese vertisse. His, sicut erant nuntiata, expositis auctoribusque in uriam introductis, consul de religione patres consult. Decretum, ut ea prodigia partim maioribus hostii, partim lactentibus procurarentur, et uti supplicatio per triduum ad 25 omnia pulvinaria haberetur; cetera, cum decemviri libros inspexissent, ut ita fierent, quem ad modum cordi esse divis e carminibus praefarentur. Decemvirorum monitu decretum est, Iovi primum donum fulmen aureum pondo quinquaginta fieret, et Iunoni Minervaeque ex argento dona 30 darentur, et Iunoni reginae in Aventino Iunonique Sospitae Lanuvii maioribus hostiis sacrificaretur, matronaeque pecunia conlata, quantum conferre cuique commodum esset, donum Iunoni reginae in Aventinum ferrent, lectisterniumque fieret, et ut libertinae et ipsae, unde 35 Feroniae donum daretur, pecuniam pro facultatibus suis conferrent. Haec ubi facta, decemviri Ardeae in foro maioribus hostiis sacrificarunt. Postremo Decembri iam mense ad aedem Saturni Romae inmolatum est, lectisterniumque imperatum - et eum lectum senatores straveet convivium publicum, ac per urbem Saturnalia diem ac noctem clamata, populusque eum diem festum 5 habere ac servare in perpetuum iussus. runt Painful march of the Carthaginians through the marshes of the Arno into Etruria. II. Dum consul placandis Romae dis habendoque dilectu dat operam, Hannibal profectus ex hibernis, quia iam Flaminium consulem Arretium pervenisse fama erat, cum aliud longius, ceterum commodius ostendere- 10 tur iter, propiorem viam per paludem petit, qua fluvius Arnus per eos dies solito magis inundaverat. His panos et Afros et omne veterani robur exercitus admixtis ipsorum inpedimentis, necubi consistere coactis necessaria ad usus deessent, primos ire iussit, sequi Gallos, 15 ut id agminis medium esset, novissimos ire equites, Magonem inde cum expeditis Numidis cogere agmen,maxime Gallos, si taedio laboris longaeque viae, ut est mollis ad talia gens, dilaberentur aut subsisterent, cohi-bentem. Primi, qua modo praeirent duces, per prae- 20 altas fluvii ac profundas voragines hausti paene limo inmergentesque se tamen signa sequebantur. Galli neque sustinere se prolapsi neque adsurgere ex voraginibus poterant nec aut corpora animis aut animos spe sustinebant, alii fessa aegre trahentes membra, alii, ubi semel 25 victis taedio animis procubuissent, inter iumenta et ipsa jacentia, passim morientes. Maximeque omnium vigiliae conficiebant per quadriduum iam et tres noctes toleratae. Cum omnia obtinentibus aquis nihil, ubi in sicco fessa sternerent corpora, inveniri posset, cumulatis in aqua 30 sarcinis insuper incumbebant, aut iumentorum itinere toto prostratorum passim acervi tantum quod extaret aqua quaerentibus ad quietem parvi temporis necessa- Hannibal lays waste the country in order to provoke Flamin ius to battle. III. Multis hominibus iumentisque foede amissis cum tandem de paludibus emersisset, ubi primum in sicco 10 potuit, castra locat, certumque per praemissos exploratores habuit exercitum Romanum circa Arreti moenia esse. Consulis deinde consilia atque animum et situm regionum itineraque et copias ad commeatus expediendos et cetera, quae cognosse in rem erat, summa om15 nia cum cura inquirendo exequebatur. Regio erat in primis Italiae fertilis, Etrusci campi, qui Faesulas inter Arretiumque iacent, frumenti ac pecoris et omnium copia rerum opulenti. Consul ferox ab consulatu priore et non modo legum aut patrum maiestatis, sed ne deo20 rum quidem satis metuens. Hanc insitam ingenio eius temeritatem fortuna prospero civilibus bellicisque rebus successu aluerat. Itaque satis apparebat nec deos nec homines consulentem ferociter omnia ac praepropere acturum. Quoque pronior esset in vitia sua, agitare 25 eum atque inritare Poenus parat, et laeva relicto hoste Faesulas petens medio Etruriae agro praedatum profectus quantam maximam vastitatem potest caedibus incendiisque consuli procul ostendit. Flaminius, qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero, postquam 3c res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, suum id dedecus ratus, per mediam iam Italiam vagari Poenum atque obsistente nullo ad ipsa Romana moenia Su' ire oppugnanda, ceteris omnibus in consilio salutaria magis quam speciosa suadentibus: conlegam expectandum, ut coniunctis exercitibus, communi animo consilioque rem gererent, interim equitatu auxiliisque levium armorum ab effusa praedandi licentia hostem cohibendum, 5 iratus se ex consilio proripuit, signumque simul itineri pugnaeque cum proposuisset, "Immo Arreti ante moenia sedeamus inquit, "hic enim patria et penates sunt. Hannibal emissus e manibus perpopuletur Italiam vastandoque et urendo omnia ad Romana moenia per- 10 veniat, nec ante nos hinc moverimus, quam, sicut olim Camillum ab Veiis, C. Flaminium ab Arretio patres acciverint.". Haec simul increpans cum ocius signa convelli iuberet et ipse in equum insiluisset, equus repente conruit consulemque lapsum super caput effudit. Ter- 15 ritis omnibus, qui circa erant, velut foedo omine incipiendae rei insuper nuntiatur, signum omni vi moliente signifero convelli nequire. Conversus ad nuntium "Num litteras quoque" inquit "ab senatu adfers, quae me rem gerere vetent? Abi, nuntia, effodiant signum, si ad 20 convellendum manus prae metu obtorpuerint." Incedere inde agmen coepit primoribus, superquam quod dissenserant ab consilio, territis etiam duplici prodigio, milite in vulgus laeto ferocia ducis, cum spem magis ipsam quam causam spei intueretur. Ambuscade of the Punic army in a defile near Lake Trasimenus. The Romans fall into the trap. IV. 25 Hannibal quod agri est inter Cortonam urbem Trasumennumque lacum omni clade belli pervastat, quo magis iram hosti ad vindicandas sociorum inurias acuat. Et iam pervenerant ad loca nata insidiis, ubi maxime montes Cortonenses Trasumennus subit. Via tantum 30 interest perangusta, velut ad id ipsum de industria relicto spatio; deinde paulo latior patescit campus; inde colles insurgunt. Ibi castra in aperto locat, ubi ipse 5 Afris modo Hispanisque consideret; Baliares ceteramque levem armaturam post montis circumducit ; equites ad ipsas fauces saltus, tumulis apte tegentibus, locat, ut, ubi intrassent Romani, obiecto equitatu clausa omnia lacu ac montibus essent. Flaminius cum pridie solis occasu ad lacum pervenisset, inexplorato postero die vixdum satis certa luce angustiis superatis, postquam in patentiorem campum pandi agmen coepit, id tantum hostium, quod ex adIo verso erat, conspexit; ab tergo ac super caput haud dispectae insidiae. Poenus ubi, id quod petierat, clausum lacu ac montibus et circumfusum suis copiis habuit hostem, signum omnibus dat simul invadendi. Qui ubi qua cuique proximum fuit decucurrerunt, eo magis Ro15 manis subita atque inprovisa res fuit, quod orta ex lacu nebula campo quam montibus densior sederat, agminaque hostium ex pluribus collibus ipsa inter se satis conspecta eoque magis pariter decucurrerant. Romanus clamore prius undique orto quam satis cerneret 20 se circumventum esse sensit, et ante in frontem lateraque pugnari coeptum est, quam satis instrueretur acies aut expediri arma stringique gladii possent. A fog prevents regular formation. The Roman resistance is fierce but disorderly. V. Consul perculsis omnibus ipse satis, ut in re trepida, inpavidus turbatos ordines, vertente se quoque ad 25 dissonos clamores, instruit, ut tempus locusque patitur et, quacumque adire audirique potest, adhortatur ac stare ac pugnare iubet: nec enim inde votis aut inploratione deum, sed vi ac virtute evadendum esse. Per medias acies ferro viam fieri et, quo timoris minus sit, 30 eo minus ferme periculi esse. Ceterum prae strepitu ac tumultu nec consilium nec imperium accipi poterat, tantumque aberat, ut sua signa atque ordines et locum noscerent, ut vix ad arma capienda aptandaque pugnae |