Page images
PDF
EPUB

de huizen hangt. Want de lange, lintvormige bladeren der plant wijzen haar als van zelve aan om het zinnebeeld te wezen van een lang leven, dat men voor zich op het tijdstip wanneer de gansche Natuur het toppunt van haar levenskracht bereikt heeft, af wil bidden. Zoo deze veronderstelling juist is, dan laat zich het uithangen van kalmoes op dezelfde gronden verklaren als het binden van lang-leven draden" om den pols der kinderen, waarvan zoo even (sub II) is melding gemaakt. Nog eene aanleiding te meer tot de verheffing van de plant tot zinnebeeld van lang leven en levenskracht werd misschien wel gevonden in haar groot voortplantingsvermogen en in de snelheid waarmee zij, na gesneden en vernield te zijn, wederom van zelf uit den waterigen bodem te voorschijn schiet. Ook zal de wortelstok, die haar als het ware tot in het oneindige voortplant en een heilzamen invloed op de spijsvertering en dus ook op de gezondheid en den levensduur van den mensch uitoefent, wel mede daartoe aanleiding hebben gegeven. Wanneer dit alles bij elkander in aanmerking wordt genomen, dan heldert het ook van zelf zich op waarom aan den kalmoes een barende kracht wordt toegekend, en waarom de Navorscher van de Zeden en Gewoonten" (53) zegt, dat degene die er van eet zijne jaren verlengd zal zien. Zoo leest men in de Boeken der Liang-dynastie (54) dat de moeder van Keizer Woe Ti (55) een bloeiende kalmoesplant zag, de bloem inslikte en dientengevolge den Keizer baarde, terwijl ook van den Taoistischen Patriarch Ngan Khi Sjung (56), die in de derde eeuw vóór Christus leefde, verhaald wordt, dat hij den leeftijd van duizend jaren bereikte en zelfs onsterfelijk werd, eenig en alleen door het eten van kalmoesstengels (57).

Tot besluit dient hieraan nog te worden toegevoegd, dat vele Chineezen zich de kracht der kalmoes plant als afwerend middel eenvoudig verklaren uit het uiterlijk voorkomen der bladeren, die immers op lange zwaarden gelijken en, door den wind weer bewogen, kwaadwillige geesten, welke op een gelegenheid loeren om binnen te sluipen, verschrikt uiteen doen stuiven.

heen en

Wat nu eindelijk den bijvoet en den look betreft: ongetwijfeld is het hun scherpe reuk, die deze gewassen in het oog van het bijgeloovige volk dezelfde genezende, ontsmettende en zuiverende eigenschappen mededeelt, welke aan den kalmoes worden toegekend. De bijvoet (Artemisia) staat in Emoy bekend onder den naam hiang (58). Hij is een zeer gezocht geneesmiddel (59) en behoort, zoo zegt het volk, geplukt te worden op den 5den van de vijfde maand, wil hij krachtig werken. De look eindelijk deelt ten aanzien van zijn lange bladeren en doordringenden reuk mede in de eigenschappen van den kalmoes, en wordt daarom, evenals dit gewas, geschikt geacht tot afwering van besmettelijke ziekten en onzichtbare kwaadwillige wezens. Ter wille van

de volledigheid zij hier ten slotte nog aan toegevoegd, dat volgens den Kalender van

(5) Zooeven bij noot 40 genoemd. ()

(A. D. 502-550.

(56)

安欺生

(") #4 (7) Mayers, Readers' Manual," 523.

("")(") Artemisia bevordert spijsvertering en is een sterk wormverdrijvend middel.

King-Tsjhoe en zijn commentator artemisia werd geplukt vóór het kraaien van den haan, en dat men er poppetjes van maakte om ter bezwering van vergiftige uitwasemingen boven de deur te hangen.

Van de genezende en bezwerende kracht van artemisia en kalmoes wordt op den dag van het groote Zomerfeest echter op nog ruimer schaal gebruik gemaakt. Eenige stengels kookt men namelijk in water en alle huisgenooten bezigen het aftreksel om zich het lichaam te wasschen, dat wil zeggen, zich op Chineesche wijze met een natten doek eenvoudig het bovenlijf af te vegen. Zoowel mannen als vrouwen reinigen zich aldus, en zelfs steken laatstgenoemden zich en hunnen kinderen blaadj artemisia in het haar, opdat ook hun lichaam, evenals het huis dat zij bewonen, tegen aanranding van gevaarlijke invloeden moge zijn gevrijwaard.

Sommige vrouwen vlechten van artemisia, of ook wel van zijde, kleine tijgertjes en steken zich die in de haren bij wijze van amulet. De tijger is namelijk het schrikbeeld voor geesten en spoken, zooals wij reeds in de voetnoot op bladz. 107 hebben gezegd en in onze verhandeling over den laatsten dag des jaars nog nader zullen toelichten.

Zich op het groote Zomerfeest met een afkooksel van sterk riekende planten te reinigen, schijnt met alle andere gebruiken, aan dien dag verbonden, reeds uit zeer oude tijden te dateeren. Althans, het Boek der Ritualen van Ti den Ouderen" (6), dat van ongeveer het begin van onze jaartelling dagteekent, zegt dat men op den 5den van de vijfde maand uit orchidaeën waschwater bereidde. Het is ongetwijfeld ook hier wederom de geur, die deze plant een rol deed spelen.

[ocr errors]

Over het steken van een tak van den wilg of den vijgeboom in deuren en vensters een gebruik dat door vele bewoners van het Hemelsche Rijk mede op den 5den van de vijfde maand gehuldigd wordt meenen wij, na hetgeen reeds in vroeger onze verhandeling over het Gravenfeest is gezegd, hier zonder bezwaar te kunnen heenstappen. De attributen van die boomen en hunne rol als zinnebeelden van zonlicht, levenskracht en eeuwigheid zijn daar reeds breedvoerig behandeld, en gemakkelijk zal de lezer inzien, dat hun groen op den dag van het Zomerfeest om geene andere redenen aan deuren en vensters wordt bevestigd, dan die voor den kalmoes geldende zijn De magische kracht van den vijgeboom en de artemisia-plant wordt door de Chineezen van Emoy geschetst in het volgende versje:

tshah tsjhing
khah kia" ling;

tshah hian

ôi từng miếng (61)

"door het steken van vijgetakken (in de deur) wordt men sterker dan een draak (d. "w. z. vol levenskracht), en door het steken van artemisia (in de deur of in het haar)

(60) Zie bladz. 201, noot 64.

(*') 插榕更健龍;插艾能長命,

"kan men een lang leven genieten" (omdat die plant alle kwade invloeden verdrijft). Anderen zeggen:

[ocr errors]

tshah hia"

ôi khien kia" (6%):

"door het steken van artemisia (in de deur of in het haar) wordt men vlug ter been wen sterk" (omdat alsdan ziekte-aanbrengende invloeden van het huis of de persoon worden geweerd). En ter bevestiging van de goede invloeden, die al de door ons behandelde bezweringsplanten aan de woning en het huisgezin moeten verzekeren, plakt men twee kleine langwerpige stukjes rood papier aan den binnenkant der deurposten, en schrijft daarop met rooden inkt want rood is de kleur des geluks, die spoken verdrijft een heilaanbrengende spreuk. Die papiertjes heeten gōw-sí soe (68) of "opschriften van het zomersolstitium." Ziehier een staaltje van hetgeen er veelal op te lezen staat: "mogen de bladeren der artemisia als vlaggen honderden zegeningen "inroepen (64) en de punten van den kalmoes als zwaarden duizenden spoken neer"vellen" (65). De roode inkt maakt, dat de opschriften in den beginne natuurlijk zoo goed als onleesbaar zijn; doch na korter of langer tijd verschieten de papiertjes en komen de letters duidelijker voor den dag. Velen schrijven ze ook terstond met zwarten inkt. Het Supplement op de Geschiedboeken van de Han-dynastie" (66), die ongeveer het tijdperk van A. D. 25 tot 220 omvatten, vermeldt ze reeds onder den naam van "perzikzegels" of "perzikkleurige zegels" (67), en zegt dat zij zes duim

[merged small][ocr errors]

(4 ##. (") Om deze uitdrukking "als vlaggen" wel te begrijpen, houde

men in het oog, dat de Chineezen op feesten ter eere van hunne goden meermalen vaandels en wimpels, waarop gebeden om voorspoed of formulieren ter eere van de hoogere machten staan geschreven, van hooge staken laten wapperen: een gebruik, dat zij wellicht aan het Lamaïsme hebben ontleend. De aanhangers dezer sekte meenen en terecht dat gebeden, die door mechanische beweging, door drukken of stooten, lucht of water worden voortgebracht, evenveel waarde en uitwerking hebben als gebeden, die door de mechanische beweging van de lippen worden afgelispeld. Draait men dus een geschreven gebed eenmaal in het rond, dan staat zulks gelijk met eene opmijmering: vandaar dat men overal in Tibet, en ook wel hier en daar in Indië en China, holle cilinders opricht die, met formulier-gebeden beschreven en gevuld, zich om een as bewegen en door de hand in het rond gedraaid kunnen worden. Sommige van die voorwerpen worden zelfs gedreven door water of wind. De gebedenvlag nu is niets anders dan een gewijzigde vorm van zulk een gebedenmolen. Het is een hoogst verdienstelijk werk er een op te richten; want iedere fladdering van het formulier in den wind heeft dezelfde kracht als eene opzegging door de lippen, en de zegen, die er door wordt aangebracht, komt de geheele omgeving, doch in de eerste plaats den oprichter, ten goede. Vergel. Koeppen, "Die Religion des Buddha,” bladz. 557, en «Die Lamaïsche Hierarchie und Kirche," bladz. 303. (*) 艾葉如旗招百福;蒲尖似劍斬千

妖.

(*) Reeds aangehaald o. a. in noot 10 op bladz. 71.

(""); in het 5de hoofdstuk. Op den oorsprong dier benaming zullen wij in ons (67) 桃

betoog over de herkomst en beteekenis der deur-opschriften, vervat in de verhandeling over den laat · sten dag des jaars, breedvoerig terugkomen.

lang en drie duim breed zijn, dat is, ongeveer dezelfde afmetingen hebben, die zij tegenwoordig nog bezitten.

IV. St. Janskruiden enz. in Europa. Nu wij aldus in de voorgaande regelen eenige gewoonten en gebruiken hebben geschetst, die de Chineezen van Emoy op den 5den van de vijfde maand in acht nemen, blijft ons nog over te onderzoeken of ook dergelijke gebruiken met de bijgeloovige begrippen, die er aan vastkleven, tot in het Westen kunnen worden opgespoord. Een zwakke poging in dien geest zal — men zal het uit de volgende regelen ontwaren met eenig resultaat worden bekroond en aantoonen, dat wij Europeanen in de eerste plaats alles behalve het recht hebben den Chineezen, die aan planten bezwerende krachten toekennen, hun bijgeloof te verwijten, wanneer men ziet, dat het volk bij ons even goed gelooft dat groene takken en bloemen geluk aanbrengen en na leelige invloeden der onzichtbare wezens, keeren. En het allerminst hebben tot zulk een verwijt de Christenen het recht, wier priesters nog in de 16de eeuw palmtakken wijdden om den duivel te bezweren en zijne aanvallen af te wenden. Men leest bij voorbeeld in the Doctrine of the Masse", een werk uit het jaar 1554 dat over het wijden van water, brood, kaarsen, asch, vuur en dergelijke dingen handelt :

"When the Gospel is ended, let ther follow the halowing of flowers and "braunches by the priest, being araied upon the thyrde step of the Altere, turning "him toward the South: the Palmes wyth the flowers being fyrst laied aside upon "the Altere for the Clarkes, and for the other upon the steppe of the Altere on the "South syde." Prayers

"I conjure the, thou Creature of Flowers and Braunches, in the name of God "the Father Almighty, and in the name of Jesu Christ hys Sonne our Lord, and "in the vertue of the Holy Ghost. Therfore be thou rooted out and displaced from "this Creature of Flowers and Braunches, al thou strength of the Adversary, al thou "Host of the Divell, and al thou power of the enemy, even every assault of Divells, "that thou overtake not the foote-steps of them that haste unto the Grace of God........ "Amen" (68).

In het midden van den zomer de huizen met groene takken op te sieren is overigens eene gewoonte, die ook bijna alom door Europa is verspreid. Zoo zegt Stow in zijn "Survey of London," dat op St. Johannesdag (24 Juni) iedere deur was overschaduwd door een berketak, lange venkel, St. Janskruid, smeerwortel, witte lelies, kransen en bloemen, en verlicht met glazen olielampjes gedurende den nacht. Men herkent hier in den berketak eenigzins den wilge- en vijgetak van het Chineesche

(*) Brand, "Observations on popular Antiquities," bladz. 64.

Zomerfeest, doch buitendien ook in de sterk riekende venkel den kalmoes en den look, die de bewoners van Emoy in het midden van den zomer aan de deuren hangen.

Nutteloos zou het wezen en weinig bijdragen tot het doel, in dit werk beoogd, zoo wij, ten einde den lezer het vergelijken gemakkelijk te maken, de tallooze vormen gingen opsommen, die het Johannesgroen in Europa aangenomen heeft. Hij die in het onderwerp belang stelt, opene slechts het zoo nauwkeurige en streng wetenschappelijke werk van Dr. Mannhardt over "Baumkultus der Germanen und ihrer Nachbarstämme," en zal voor zich zelf kunnen uitmaken, welke plaats aan de zomerkruiden der Chineein de plantenmythologie der volkeren behoort te worden ingeruimd. Laten wij ons dus bepalen tot de vermelding op gezag van Mannhardt van den zomerstaak, die met een haan, het zinnebeeld van de zon, in top, in Zweden en Noorwegen op den St. Jansdag allerwege wordt opgericht en in nauw verband tot het groen en de bloemen staat, waarmede te gelijker tijd alle kamers en huizen, zoowel op het platteland als in de steden, worden versierd; van den boom, die, zoowel op den eersten Meidag als op Pinksteren en het St. Johannesfeest, in de Duitsche, West-Slavische, Engelsche, Fransche en andere Keltische en Germaansche landschappen wordt ingehaald en opgesteld en steeds onafscheidelijk schijnt verbonden te wezen met het groen, dat aan deuren en op daken wordt geplaatst om de koeien meer melk te doen geven en de heksen te verdrijven. Bij de meeste volken van het Westen knoopen zich zoowel de boom als de kruiden van St. Jan aan den Meiboom en het Meigroen vast, die eenige weken van te voren zulk een groote rol vervulden (69) en zonder twijfel op hunne beurt weer samenhangen met het groen en de bloemen, die men in China op den dag van het Gravenfeest (70) in de huizen en zich in de haren steekt.

In sommige streken van Rusland, zegt de Gubernatis (71), plaatst men kruiden, die in den St. Jansnacht zijn verzameld, op de daken van de huizen, in het bijzonder van de stallen, ten einde kwade geesten te weren. Want de kruiden van St Jan verjagen alle demonen (72), vooral de artemisia (Fr. armoise, het "herbe de St. Jean" bij uitstek), die door de bewoners van Picardië, evenals door de Chineezen op hun Zomerfeest, met meer andere gewassen in de deuren van stallen en huizen wordt gestoken (73).

Om nu nog eenige oogenblikken bij diezelfde artemisia te verwijlen reeds merkten wij bij noot 59 op, dat de Chineezen dit gewas op den 5den van de vijfde maand inzamelen, in het vaste geloof dat juist op dien dag zijn genezende kracht haar toppunt bereikt. 'Nog wezen wij er op, dat artemisia ter wering van besmettelijke ziekten en kwalen van allerlei aard door dat volk op denzelfden dag in de deuren en vensters van het huis en door de vrouwen en kinderen in de haren wordt gestoken laat ons thans nagaan of zij niet in alle opzichten bijna dezelfde rol in (**) Mannhardt, III, § 4 en volg.

:

(7) Boven, bladz. 194 en volg.; bladz. 190.

(") La Mythologie des Plantes, ou les Légendes du Règne Végétal," I, bladz. 187.

(72) Ibid. bladz. 191.

(3) Ibid. bladz. 189.

« PreviousContinue »